Krzywica u niemowląt i dzieci – przyczyny, objawy i leczenie
Krzywica to choroba ogólnoustrojowa polegająca na upośledzonej mineralizacji kości, która wynika z zaburzeń gospodarki wapniowo-fosforanowej. Pojęcie „krzywica” odnosi się głównie do dzieci, bowiem to właśnie u nich w trakcie intensywnego rozwoju kośćca dochodzi do typowych zmian rozwojowych.
Najczęstszą przyczyną krzywicy jest niedobór witaminy D3, więc zapobieganie tej chorobie jest stosunkowo łatwe i polega na odpowiedniej suplementacji tej witaminy. Krzywica najczęściej występuje u maluchów pomiędzy 3. a 24. miesiącem życia. Nieleczona może powodować nieodwracalne skrzywienia i deformacje w obrębie kręgosłupa, jak również szpotawość i koślawość kończyn.
Przyczyny krzywicy i niedobory witaminy D3 u dziecka
Niedobór witaminy D3 w organizmie dziecka może być spowodowany:
- niedostateczną jej ilością w spożywanym pokarmie – zawartość witaminy D3 w mieszankach dla niemowląt jest zbyt niska, dlatego dzieci karmione sztucznie butelką są na nią bardziej narażone;
- niedostatecznym kontaktem malca z promieniami ultrafioletowymi stymulującymi syntezę witaminy D3 w skórze. Klimat nas nie rozpieszcza – jesienią i zimą słońca mamy jak na lekarstwo, więc aby nie doprowadzić do powstania niedoborów, musimy sięgać po suplementy. Natomiast latem, gdy słońca jest sporo i wydawać by się mogło, że naszemu dziecku nie zabraknie tej cennej witaminy, pojawia się kolejna pułapka. Smarując malca kremem z wysokim filtrem przeciwsłonecznym skutecznie blokujemy naturalny proces tworzenia się witaminy D3 w skórze. Z tego wynika, że niezależnie od pory roku powinniśmy podawać dziecku preparaty zawierające witaminę D3.
Brak witaminy D3 powoduje zaburzenia wchłaniania wapnia z jelit, nadmierne wydzielanie fosforanów z moczem oraz spadek ilości wapnia w surowicy krwi. W wyniku tego młody organizm, próbując utrzymać prawidłowy poziom wapnia, zaczyna wytwarzać parathormon, który wykorzystuje wapń z kośćca, co w konsekwencji prowadzi do odwapnienia, a następnie krzywicy.
Inne przyczyny krzywicy u niemowląt:
- niedobór wapnia;
- nadmiar fosforanów w diecie (u niemowląt przekarmianych mlekiem krowim, pełnym). Nadmiar fosforanów hamuje wchłanianie wapnia;
- genetyczne defekty metaboliczne – np. nadwrażliwość na witaminę D3, wady kanalika nerkowego.
Które dzieci są w grupie ryzyka zachorowania na krzywice dziecięcą?
- dzieci między 3. miesiącem a 2. rokiem życia;
- dzieci mieszkające w dużych miastach, gdzie znaczna część promieni nadfioletowych pochłaniana jest przez dym i kurz;
- wcześniaki i bliźnięta – ponieważ przychodzą na świat wcześniej niż donoszone noworodki, posiadają mniejsze zapasy witaminy D3 z okresu prenatalnego;
- noworodki z niską wagą urodzeniową, u których odnotowuje się znaczący i systematyczny przyrost wagi;
- dzieci karmione sztucznie lub mieszanie;
- dzieci szybko rosnące i otyłe;
- dzieci, które mało czasu spędzają na dworze;
- dzieci zbyt grubo ubierane i nadmierne chronione przed promieniami słonecznymi (np. smarowane kremami z wysokimi filtrami);
- dzieci nieotrzymujące witaminy D3 w kroplach;
- dzieci leczone lekami przeciwdrgawkowymi, cierpiące na częste biegunki, zapadające na częste infekcje;
- dzieci przekarmiane mlekiem krowim.
Zapobieganie krzywicy i profilaktyka
Najlepszym sposobem na zapobieganie krzywicy jest… karmienie piersią! Kobiecy pokarm, oprócz znanych wszystkim zbawiennych właściwości, posiada również odpowiedni poziom witaminy D3 (oczywiście jeśli matka odżywia się prawidłowo, a jej dieta jest zróżnicowana i odpowiednio zbilansowana). Jednak karmienie piersią nie zawsze jest możliwe, więc producenci mieszanek mlecznych dla niemowląt i małych dzieci postanowili wzbogacić swoje produkty o tę niezwykle ważną witaminę.
Jej ilość również nie pokrywa dziennego zapotrzebowania (zwłaszcza jeśli dziecko ma słaby apetyt i pije niewielkie ilości mieszanki mlecznej). Dlatego też każdemu dziecku od 3. tygodnia życia zaleca się podawanie witaminy D3 w kroplach (np. Vigantol) w ilości 400 jednostek na dobę. W żadnym wypadku nie należy na własną rękę przerywać podawania witaminy D3 dla dzieci ani zmieniać zaleconej przez lekarza dawki.
Kolejnym niezwykle ważnym i skutecznym sposobem jest „wystawianie” dziecka na odpowiednią ilość promieni UV. Nie oznacza to wcale, że musisz przesiadywać z malcem godzinami na palącym słońcu. Powinnaś wiedzieć, że zaledwie 1 minuta naświetlania promieniami odbitymi np. od liści lub parasola (więc w cieniu) wpływa na wytworzenie się odpowiedniej dziennej dawki witaminy D. Niestety w naszym klimacie jedynym „dobrym” okresem jest lato, więc w pozostałych porach roku i tak musimy wspomagać się sztuczną suplementacją.
Jeśli jesteś w ciąży, już teraz zadbaj o to, by w Twojej diecie znalazły się warzywa, owoce, jajka, chude mięso, tłuste morskie ryby, mleko i masło. Dzięki temu Twój niemowlak przyjdzie na świat z odpowiednimi zapasami.
Typowe objawy krzywicy u dziecka
Objawy krzywicy możemy podzielić na:
A) OBJAWY OGÓLNOUSTROJOWE:
- apatia lub niepokój i drażliwość;
- obniżone napięcie mięśniowe, którego efektem jest rozlany (tzw. żabi) brzuch oraz tendencja do występowania przepukliny pępkowej;
- spowolniony rozwój fizyczno-ruchowy;
- opóźnione ząbkowanie;
- skłonność do wzdęć i zaparć;
- obniżona odporność;
- powiększenie wątroby i śledziony;
- wzmożona potliwość potylicy;
- dermografizm – reakcja skóry na potarcie lub podrażnienie, cechująca się powstaniem w tym miejscu białych lub czerwonych pręg.
B) OBJAWY KOSTNE
Wczesne:
- rozmiękanie kości czaszki (głównie na potylicy), co prowadzi do spłaszczenia tylnej części główki;
- opóźnione zarastanie ciemiączka;
- różaniec krzywiczy, czyli zgrubienia na granicy chrzęstnej i kostnej żeber;
- bruzda Harrisona, czyli wklęśnięcie żeber w okolicy przepony;
- zgrubienia nadgarstków.
Objawy wczesne często ustępują samoistnie z wiekiem – całkowicie lub częściowo.
Późne:
- zniekształcenia klatki piersiowej;
- skrzywienia kręgosłupa (czasami powstaje garb);
- kwadratowa czaszka (zwiększony obwód głowy na skutek pogrubiałych kości);
- szpotawość lub koślawość kończyn (objaw nieodwracalny);
- płaskostopie;
- deformacje miednicy u dzieci zaczynających chodzić.
Objawy późne to utrwalone deformacje, które często pozostają na całe życie.
Zakres obserwowanych zmian uzależniony jest od wielu czynników – m. in. wieku dziecka, zaawansowania choroby, szybkości wzrostu. Podejrzenie krzywicy zawsze wymaga pilnej konsultacji z lekarzem, który zleci biochemiczne badania krwi, a niekiedy wykona także zdjęcia rtg kości. Objawami laboratoryjnymi krzywicy są: spadek poziomu fosforu w surowicy krwi, wzrost poziomu fosfatazy alkalicznej oraz obniżony poziom wapnia.
Ile i jakie dawki podawać dziecku witaminy d3?
Lekarze zalecają podawanie witaminy D3 wszystkim noworodkom począwszy od 3. tygodnia ich życia w dawce 1000 jednostek na dobę. Jeśli kobieta nie przyjmowała preparatów z witaminą D3 w ostatnim trymestrze ciąży, to jej dziecko powinno zacząć ją przyjmować zaraz po narodzinach w dawce 400 jednostek na dobę. W sytuacji zwiększonego zapotrzebowania (np. u dzieci z grup ryzyka, wcześniaków i niemowlaków z ciąż mnogich) witaminę tę zaczyna się podawać od 2. tygodnia życia.
Dawka witaminy D3 zawsze ustalana jest indywidualnie i zależy m. in. od:
- wieku dziecka;
- wagi dziecka;
- sposobu karmienia (sztucznie czy piersią);
- wielkości ciemiączka;
- miejsca zamieszkania (miasto czy wieś).
U zdrowych niemowląt nie należy przekraczać dawki 1000 jednostek dziennie. U wcześniaków dawka może wynieść nawet 2500 jednostek na dobę, a samo podawanie rozpoczyna się tydzień wcześniej niż u donoszonych noworodków, czyli w 2. tygodniu życia.
W drugim roku życia dziecka należy kontynuować podawanie witaminy D3 w dawce 400 jednostek na dobę. W porze letniej, kiedy skóra dziecka ma kontakt ze słońcem, dawkę witaminy można zmniejszyć, a w niektórych przypadkach nawet zrezygnować z jej podawania. Ostateczna decyzja należy jednak zawsze do lekarza.
Leczenie krzywicy u dziecka
Przy zdiagnozowanej krzywicy malec otrzymuje co najmniej 4000 (do nawet 10000) jednostek witaminy dziennie i poddawany jest kontroli lekarskiej raz na trzy tygodnie. Bardzo pomocne jest monitorowanie postępów leczenia przy pomocy badań laboratoryjnych – zwłaszcza próby Sułkowicza.
Leczenie trwa kilka tygodni i nie należy spodziewać się szybkiego ustąpienia objawów klinicznych. Obecnie nie stosuje się dawek uderzeniowych. Leczenie jest rozłożone w czasie, a pierwsze oznaki poprawy można dostrzec w badaniu radiologicznym (RTG) nadgarstka. W następnej kolejności dochodzi do poprawy parametrów biochemicznych, natomiast cofnięcie objawów klinicznych ma miejsce jako ostatnie.
Pamiętaj!
Systematyczna podaż witaminy D3 w dawce 400-800 jednostek na dobę (1-2 krople preparatu) skutecznie chroni malca przed wystąpieniem objawów krzywicy.
Jak podawać dziecku witaminę D3 ?
- najwygodniejsze są preparaty z witaminą D w kroplach;
- krople należy podawać bezpośrednio do buzi dziecka;
- witaminę D3 najlepiej podawać przed karmieniem, ponieważ jest ona rozpuszczalna w tłuszczach;
- kropli nie należy dodawać do butelki z mlekiem z uwagi na duże straty związane m. in. z osadzaniem się witaminy na ściankach butelki oraz na ryzyko spożycia zbyt małej ilości mleka (wówczas witamina D3 nie zostanie przyjęta w pełnej dawce);
- przy zakraplaniu preparatu prosto do buzi dziecka należy uważać, by dziecko się nie zakrztusiło.
Nadmiar witaminy D3 szkodzi!
Wszyscy doskonale wiemy, że z witaminami nie wolno przesadzać – nie inaczej jest z witaminą D3! Jej przedawkowanie jest równie groźne co niedobór, więc do tematu powinniśmy podejść bardzo rozsądnie.
Objawy przedawkowania witaminy D3:
- brak apetytu;
- nudności;
- wymioty;
- zaparcia;
- nasilone pragnienie;
- częste oddawanie moczu;
- niewydolność nerek;
- wrzody żołądka;
- zapalenie trzustki;
- kamica nerkowa;
- śpiączka.
Objawy wymienione jako ostatnie występują niezwykle rzadko, ale warto mieć ich świadomość.
Witamina D3 to wbrew pozorom bardzo silny lek i dlatego wydawany jest tylko na receptę.
Warto wiedzieć, że witamina D3 w dużych ilościach ma działanie toksyczne, a jej przedawkowanie może doprowadzić do zatrucia i wszelkich związanych z nim konsekwencji.
Ustalenie odpowiedniej dawki witaminy D3 powinniśmy pozostawić doświadczonemu lekarzowi.
Podobne artykuły:
