Badanie ogólne moczu u niemowlaka – analiza norm i interpretacja wyników

Badanie ogólne moczu jest najczęściej wykonywanym badaniem diagnostycznym u dzieci. Uzasadnione jest to tym, że choroby układu moczowego należą do najczęstszych w okresie wczesnego dzieciństwa, a w dodatku jest to badanie proste do wykonania, stosunkowo tanie, zupełnie nieinwazyjne i bezbolesne. Jest niezwykle ważne, choć często niedoceniane. Pomaga w rozpoznaniu chorób nerek, wątroby, dróg moczowych, a także ułatwia diagnozę żółtaczki i cukrzycy.

Jak pobrać mocz niemowlakowi do badania?

U niemowląt pobranie moczu do badania nie jest wcale takie proste, jak może się wydawać. Po pierwsze, nie będzie spełniony warunek obowiązkowy dla osób dorosłych – mocz nie będzie oddany po całej nocy, a przynajmniej po 6 godzinach od ostatniego siusiania. Niemowlaki siusiają kilka razy w ciągu nocy i nic tego nie zmieni.

Po drugie, złapanie moczu prosto ze strumienia też graniczy z cudem. Na szczęście dostępne są specjalne jałowe woreczki, które przykleja się do okolicy krocza. Jednak sprawdzają się one tylko przy pobraniu moczu do badania ogólnego, nie spełniają swojej funkcji, gdy musimy pobrać mocz na posiew moczu niemowląt.

Pobieranie moczu dziewczynce do badań

Przed pobraniem moczu należy dokładnie umyć okolice intymne. U dziewczynek odchylić wargi sromowe i wyczyścić wszelkie resztki ruchem od góry do dołu w kierunku odbytu, natomiast u chłopców wyczyścić okolicę napletka ze zbierającej się tam białej mastki. Jeśli nie możemy całkowicie zsunąć napletka, nie róbmy tego na siłę, gdyż może to spowodować popękanie niektórych małych naczynek, a to z kolei może zafałszować wynik (w moczu mogłyby znaleźć się czerwone krwinki).

Woreczek przyklejamy dopiero rano (nie wieczorem!), ponieważ w wyniku zalegającej dużej ilości moczu namnażają się bakterie, co może spowodować błędną interpretację wyniku, a poza tym przepełniony po całej nocy woreczek może odkleić się od skóry krocza. Woreczki dostępne są w aptekach w dwóch rodzajach, różne dla chłopców i dla dziewczynek. Należy stosować się do instrukcji dołączonej do woreczka, gdyż nieprawidłowo pobrana próbka może zafałszować wynik.

Znajomość tych prostych zasad ma kluczowe znaczenie zarówno dla prawidłowej interpretacji wyniku, jak i dalszego postępowania leczniczego bądź jego zaniechania. Pojemnik z moczem należy dostarczyć do laboratorium jak najszybciej, do ok. 2 godzin od pobrania. Powinno wystarczyć 50 – 100 ml moczu, ale w uzasadnionych przypadkach wymagana ilość może być zmniejszona nawet do 15 ml. Pojemnik musi być podpisany imieniem i nazwiskiem pacjenta, jego wiekiem oraz datą i godziną pobrania. Należy pamiętać, że nieprawidłowy wynik źle pobranego i dostarczonego materiału biologicznego może być przyczyną źle postawionej diagnozy, a co za tym idzie – nieprawidłowego leczenia!

Badanie moczu u niemowlaka interpretacja wyników i norm

Ciężar właściwy moczu (S.G.)

• norma 1.004 – 1.030 kg/l
• Wynik moczu poniżej normy – pierwszy objaw sugerujący, że rozpoczyna się niewydolność nerek;
• Wynik powyżej normy – dziecko za mało pije; wartość wzrasta, gdy w moczu jest dużo cukru.

 Barwa moczu niemowlaka

Zależy od:

• zagęszczenia moczu – gdy dziecko pije dużo płynów, jego mocz może być prawie bezbarwny, natomiast gdy pije bardzo mało (w stanach odwodnienia), mocz może być pomarańczowo-brązowy;
• zawartości produktów przemiany metabolicznej – np. po zjedzeniu buraczków mocz może mieć kolor różowy;
• przyjmowanych leków – np. od witaminy B mocz ma kolor intensywnie żółty;
• w przypadku żółtaczki – mocz jest zielono-żółty lub ma kolor ciemnej herbaty;
• obecności krwi w moczu – może być wtedy różowy lub purpurowo- czerwony;

Zdrowy, świeży mocz ma kolor słomkowożółty, a odpowiada za to barwnik zwany urochromem.

Przejrzystość badanego moczu niemowlaka – mętny i bezbarwny

Świeżo oddany, zdrowy mocz powinien być klarowny i przejrzysty, w miarę stania mocz mętnieje. Gdy mocz od samego początku jest mętny, może to świadczyć o zapaleniu dróg moczowych lub niektórych postaciach kamicy nerkowej.

Białko (PRO)

Może występować w moczu dzieci zdrowych, ale tylko w małej ilości. Wzrost wartości (białkomocz) może świadczyć o kłębuszkowym zapaleniu nerek, kamicy nerkowej lub zapaleniu dróg moczowych. Zdarza się, że białko w moczu pojawia się przejściowo i przy powtórnym badaniu okazuje się, że wszystko wróciło do normy bez leczenia. Taki stan może być spowodowany podwyższoną temperaturą, przemarznięciem lub znacznym wysiłkiem fizycznym. Niemniej jednak obecność białka w moczu zawsze wymaga wyjaśnienia i konsultacji lekarza.

Odczyn moczu Ph

• norma 5.5 – 6.5

Zdrowy mocz powinien mieć odczyn lekko kwaśny. Odczyn obojętny lub zasadowy może świadczyć o zakażeniu dróg moczowych lub niektórych typach kamicy nerkowej. Lekarz zaleca wówczas zakwaszanie moczu – zapisuje kwas askorbinowy, czyli witaminę C w małych dawkach.

Azotany (NIT) – co oznaczają w moczu?

Obecność azotanów w moczu może być spowodowana zakażeniem bakteryjnym lub po prostu złym przechowywaniem moczu przed badaniem (nieodpowiednia temperatura, zbyt długi okres dostarczenia do laboratorium).

Obecność cukru (GLU – glukozy) w moczu niemowląt

Obecność cukru (glukozy) wskazuje na cukrzycę, ale u małych dzieci cukromocz może być również wynikiem innych stanów chorobowych, w tym wrodzonych.

Ciała ketonowe – aceton (KET)

To rozdrobnione cząstki tłuszczu, które są wykorzystywane jako źródło energii. Ich obecność w moczu może świadczyć o cukrzycy, ale także o niedożywieniu, odwodnieniu, gorączce, biegunce niemowlaka lub niewydolności nerek.

Bilirubina (BIL) w moczu

Nie powinna być obecna w moczu zdrowego dziecka. Świadczy ona bowiem o chorobie wątroby i dróg żółciowych. Pomaga w określeniu typu żółtaczki wcześniaczej.

Urobilingen

To organiczny związek chemiczny. Powstaje z bilirubiny w jelicie, a po wchłonięciu do krwiobiegu jest wydalany fizjologicznie przez nerki z moczem. Może być obecny w moczu zdrowego człowieka, ale gdy jest go za dużo, można podejrzewać uszkodzenie wątroby.

Badanie osadu moczu dziecka

• nabłonki – są to komórki, które ulegają złuszczeniu, a następnie wymianie. Proces ten jest zupełnie normalny, a obecność pojedynczych nabłonków w moczu nie jest żadną nieprawidłowością. Jednak ich zbyt duża ilość może świadczyć o stanie zapalnym dróg moczowych.
• leukocyty (LEU) krwinki białe – podczas rutynowego badania osadu moczu u zdrowego dziecka może być od 1 do 4 leukocytów w polu widzenia pod mikroskopem. Stwierdzenie większej ilości nosi nazwę leukocyturii (zwiększone wydalanie krwinek białych) i jest następstwem ostrych i przewlekłych zakażeń dróg moczowych.
• erytrocyty (BLO) krwinki czerwone – w badaniu ogólnym moczu u zdrowych dzieci dopuszczalna jest liczba 1 – 2 erytrocytów w polu widzenia pod mikroskopem. Większa ilość świadczy o krwinkomoczu (pojedyncze krwinki) lub krwiomoczu (jawna krew). Oba te stany sugerują uszkodzenie układu moczowego. Najczęstszą przyczyną jest kamica nerkowa – ostry kamień podrażnia delikatne ścianki miedniczki nerkowej lub moczowodu, co powoduje ich krwawienie.
• wałeczki – to cieniutkie białkowe formy odlewowe kanalików nerkowych. Wyróżniamy wałeczki szkliste, komórkowe, ziarniste, tłuszczowe, bakteryjne i grzybicze, z czego tylko te pierwsze mogą występować w zdrowym moczu. Pozostałe zawsze świadczą o nieprawidłowym funkcjonowaniu i chorobie nerek lub dróg moczowych.
• składniki mineralne – w prawidłowym kwaśnym moczu mogą występować niewielkie ilości kryształów (np. fosforany wapnia i magnezu, sole i szczawiany kwasu moczowego), jednak ich większa ilość może wskazywać na kamicę nerkową. Mogą się także pojawić w moczu, gdy dieta obfituje w te związki np. szczaw bądź rabarbar.

Pamiętajmy, aby traktować powyższe informacje jako orientacyjne, gdyż właściwa interpretacja wyników badań należy do lekarza!