Pochodzenie polskiego słowa chrzest oraz pokrewnych słów w innych językach słowiańskich np. křest w czeskim czy Крещение w języku rosyjskim nie jest do końca jasne.
Nazwa chrzest Święty wywodzi się ono od imienia Chrystusa (łac. Christus, greckie Khristos – od khrein – namaszczać). Słowo chrzest nie jest więc przekładem greckiego i nowotestamentowego wyrazu baptidzo, które w większości polskich przekładów Biblii tłumaczone jest na chrzest, a dosłownie znaczy „zanurzenie”.
Nic dziwnego zatem, że w kościele prawosławnym, chrzest święty odbywa się właśnie poprzez trzykrotne zanurzenie. Podczas tego sakramentu umiera „stary” człowiek dla życia grzesznego i cielesnego, a rodzi się nowy dla życia duchowego i świętego. Chrzest jest „kąpielą wieczności””, wejściem do Królestwa – Kościoła, jest jednocześnie odnowieniem obrazu Boga, przywróceniem stanu naturalnego.
Chrzest daje nam dostęp do nowego nieśmiertelnego życia, jest obrazem przyszłego zmartwychwstania i obietnicą większych i doskonalszych darów.
Sakramentu chrztu dokonuje się przez trzykrotne zanurzenie w wodzie – dla podkreślenia uczestnictwa w śmierci i zmartwychwstaniu Chrystusa – oraz wygłoszenie formuły: ,,Chrzci Cię sługa Boży (imię) w imię Ojca i Syna i Świętego Ducha”. Obecnie w niektórych Kościołach sprawuje się ten sakrament przez polewanie. Od przystępującego do sakramentu wymagane są upamiętanie i wiara.
Ponieważ chrzest jest niezbędny, aby otrzymać zbawienie, w Kościele prawosławnym chrzci się dzieci powołując się na słowa Pana: „dopuśćcie dziatkom przychodzić do mnie” (Mk 10,14), i na praktykę apostołów, którzy chrzcili „domy” i „całe rodziny” (por. 1 Kor 1,16). Wiarę w imieniu dzieci wyznają rodzice chrzestni i duchowa rodzina Kościoła, którzy są zobowiązani nauczyć je wiary i w niej wychować.
Bezpośrednio po chrzcie ochrzczony otrzymuje białą szatę – znak czystości – oraz krzyżyk. Zwyczajnym szafarzem chrztu jest kapłan, jednak w sytuacji zagrożenia życia chrztu może udzielić każdy prawosławny. Sakrament przeprowadzony w ten sposób jest ważny, chociaż wymagane jest jego uzupełnienie poprzez dodatkowe modlitwy. W prawosławiu bezpośrednio po sakramencie chrztu z reguły udzielany jest sakrament bierzmowania.
Mimo tego, że odnajdziemy wiele podobieństw w liturgii chrzcielnej rzymsko-katolickiej i prawosławnej – rodzicami chrzestnymi nie mogą być wyznawcy innej wiary. Jeśli o tym nie wiemy, możemy spotkać się z odmową szafarza. Podając bowiem dziecko do chrztu świętego bierzemy na siebie odpowiedzialność wprowadzenia małej istoty do Kościoła, mamy nauczyć dziecko zasad religijnych obowiązujących w danej religii, mamy je oczywiście wspierać i być dla niego przewodnikiem w trudnych sytuacjach. Dlatego wybierając rodziców chrzestnych dla naszego potomka przede wszystkim zwróćmy uwagę na to, jakiego jest wyznania, aby ceremonia chrztu świętego mogła przebiec bez zakłóceń.
W kościele prawosławnym chrzczone są dzieci, a zwłaszcza niemowlęta. Co ciekawe, toczą się na ten temat spory, a rodzimowiercy uważają go wręcz za niezgodny z prawem. Rodzimowiercy, czyli wyznawcy wiary rodzimej, etnicznej, ich światopogląd odwołuje się do tradycji przedchrześcijańskich do mitologii i wierzeń lokalnej społeczności.