Zespół policystycznych jajników – objawy, rozpoznanie i leczenie
Zespół policystycznych jajników jest schorzeniem wywołanym zaburzeniami gospodarki hormonalnej dotykającym około 5 % kobiet w wieku reprodukcyjnym. To jedna z najczęstszych przyczyn kobiecej niepłodności diagnozowana zazwyczaj dopiero podczas jej leczenia. Przeczytaj ten artykuł i dowiedz się, czym dokładnie jest zespół policystycznych jajników.
Czym jest zespół policystycznych jajników?
Zespół policystycznych (wielotorbielowatych) jajników, zwany w skrócie PCOS (z ang. polycystic ovarian syndrome) to najczęstsze schorzenie endokrynologiczne, dotykające kobiety w wieku rozrodczym. Przykrym skutkiem PCOS jest bezpłodność. Do jego objawów, oprócz problemów z zajściem w ciążę, należą: nieregularne miesiączki, poronienia, hirsutyzm (nadmierne owłosienie), zmiany trądzikowe, przyrost masy ciała, znaczna utrata włosów w okolicy czołowej. Dodatkowo należy wymienić: bóle w miednicy mniejszej, wypustki skórne, zmienność nastroju, zmęczenie bez wyraźnej przyczyny.
Choć syndrom wielotorbielowatych jajników jest przyczyną braku owulacji, obecnie istnieją skuteczne metody wspomagania rozrodu. Dzięki nim kobiety dotknięte omawianym problemem także mają szansę zostać matkami. Leczenie schorzenia dostosowuje się do oczekiwań pacjentek i ich planów rozrodczych.
Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się przede wszystkim nadmiernym wytwarzaniem męskich hormonów płciowych, androgenów, przez jajniki. Zbyt wysoki poziom androgenów wywołuje zachwianie prawidłowego funkcjonowania całego układu hormonalnego kobiety oraz powoduje zaburzenia wzrostu i dojrzewania pęcherzyków jajnikowych (pęcherzyków Graafa). Częstym objawem jest też zatrzymanie cyklu. Przyczyny zespołu są wciąż nie są do końca znane, jednak przy rozpoznaniu zwraca się uwagę na wysoki poziom insuliny, który również wzmaga produkcję androgenów.
Zespół policystycznych jajników: objawy
Zespół policystycznych jajników, pomimo, iż wiąże się z wieloma charakterystycznymi objawami, nie jest łatwy do rozpoznania i przysparza wiele trudności. Często zespół policystycznych jajników wykrywany jest dopiero przy leczeniu niepłodności. Według oficjalnej medycznej definicji pacjentka choruje na zespół policystycznych jajników, jeśli występują u niej następujące objawy:
- Torbielowate jajniki: Zespół policystycznych jajników charakteryzuje się dużą liczbą drobnych, niedojrzałych pęcherzyków Graafa, których rozwój został zatrzymany przez nadmierną ilość androgenów, jeszcze przed uwolnieniem komórki jajowej. Nie wytwarza się więc ciałko żółte, niedojrzałe pęcherzyki zanikają i w ten sposób na jajniku tworzą się torbiele.
- Zatrzymanie cyklu: Na wskutek zaburzenia równowagi gospodarki hormonalnej, może się zdarzyć, że cykl menstruacyjny może się znacznie wydłużyć lub w ogóle zatrzymać. Brakująca miesiączka prowadzi jednak do jeszcze większej produkcji męskich hormonów. Przez tak poważne zaburzenia kobieta może zostać niepłodna.
- Nadmiar androgenów: Wysokie stężenie męskich hormonów, może spowodować występowanie nadmiernego owłosienia na twarzy i klatce piersiowej. Także łysienie może świadczyć o tym ich kobieta cierpi na zespół policystycznych jajników.
Innymi objawami tego schorzenia mogą być: trądzik, tłusta cera oraz nadwaga.
Zmiany w wyglądzie wynikające z zaburzenia hormonów
Poprzez zmiany wyglądu zachodzące podczas choroby wiele kobiet załamuje się. Ich zadowolenie z życia i poczucie seksualności znacznie spada. Dlatego warto pamiętać, że zespół policystycznych jajników wpływa nie tylko na płodność kobiety, ale także inne sfery jej życia. Zespół policystycznych jajników znacznie ogranicza płodność kobiety i możliwość na zajście w ciążę, jednak nie wyklucza go.
Rozpoznanie zespółu policystycznych jajników
Aby rozpoznać zespół policystycznych jajników, lekarz powinien zwrócić uwagę na objawy, takie jak: zatrzymanie cyklu, trądzik, czy tłusta cera, wykonać badania hormonalne oraz USG jajników. Poniżej przedstawiamy badania, jakim powinnaś się poddać, aby sprawdzić, czy to właśnie zespół policystycznych jajników jest przyczyną Twoich problemów z zajściem w ciążę.
- Badanie symptomów zewnętrznych: Na początku lekarz będzie szukał oznak choroby na zewnątrz. Zespół policystycznych jajników objawia się bowiem nadmiernym owłosieniem, otyłością i nadwagą oraz złą cerą.
- USG jajników: Badanie to może wykazać, czy jajniki są powiększone lub wielotorbielowate. Wielotorbielowatość jajników charakteryzuje się kilkunastoma widocznymi na obwodzie niewielkimi, jednakowymi pęcherzykami. Jeśli lekarz stwierdzi ich występowanie na obu jajnikach wskazuje to wyraźnie zespół policystycznych jajników.
- Badania hormonalne: Badania laboratoryjne krwi mogą wykazać zbyt wysoki poziom LH i zbyt niski FSH, podwyższony poziom androgenów i insuliny, świadczące o występowaniu schorzenia.
Przebieg i leczenie zespółu policystycznych jajników
Ponieważ objawy oraz stopień nasilenia mogą różnić się bardzo między kobietami, nie ma jednej metody leczenia i terapia musi być konsultowana z lekarzem bardzo indywidualnie.
- Jeżeli zespół policystycznych jajników był wywołany nadwagą, można go bardzo łatwo pokonać zrzucając zbędne kilogramy. Często redukcja 2-5% obecnej wagi wystarcza do osiągnięcia celu.
- Przy odchudzaniu trzeba jednak uważać na ilość spożywanych węglowodanów, gdyż te bardzo łatwo zamieniają się w tłuszcz.
- Aby uregulować z powrotem gospodarkę hormonalną zaleca się tabletki hormonalne.
- Także w celu unormowania zaburzonego cyklu miesiączkowego, przepisuje się tabletki hormonalne. Regulują one miesiączki, chroniąc przy tym błonę śluzową macicy przed jej przerostem.
- Często zespół policystycznych jajników leczy się także klomifenem, który hamuje produkcję estrogenu, wspomagając tym samym dojrzewanie komórki jajowej i owulację.
- Leczenie może się skończyć także podaniem metforminy, stosowanej przy leczeniu cukrzycy typu 2. Preparat ten obniża poziom glukozy we krwi. Połączenie klomifenu z przyjmowaniem metforminy jest w wielu przypadkach najefektywniejsze.
- Jeśli nadmierna ilość androgenów została wyprodukowana przez nadnercza podaje się specjalne leki regulujące przerost nadnerczy.
- Jeśli żadna z powyższych metod nie przyniesie oczekiwanych efektów, można operacyjnie usunąć kawałek tkanki jajnika, zmniejszając tym produkcję androgenów. Ta opcja jest jednakże stosowana jako ostateczna.
Jeśli i Ty cierpisz na PCOS, pierwszym etapem leczenia torbieli jajników będzie zapewne kuracja farmakologiczna. Jej celem jest wyregulowanie cyklu miesiączkowego i zwiększenie liczby owulacji. Jeśli zaś leki okażą się nieskuteczne, należy rozważyć leczenie operacyjne. Obecnie zespół policystycznych jajników z powodzeniem leczy się metodą laparoskopową. Zabieg taki jest zwany „drillingiem” jajników (w skrócie LOD – Laparoscopic Ovarian Drilling) i ma wysoką skuteczność w indukcji owulacji oraz umożliwieniu zajścia w ciążę.
WAŻNE: Nawet jeśli symptomy sugerujące zespół policystycznych jajników są bardzo słabe i nie czujesz się przez nie w żaden sposób ograniczona, NIE IGNORUJ ICH! Mogą mieć bowiem poważne skutki, w postaci innych schorzeń, jak: cukrzyca, problemy z układem krążenia, nadciśnienie, zawał lub rak macicy. Jeżeli więc zauważysz u siebie któreś z objawów zespołu, najlepiej od razu zgłoś się do lekarza.
„Czekoladowe” (endometrialne) torbiele na jajnikach a ciąża
Endometrialna torbiel na jajniku również może utrudnić zajście w ciążę. Torbiele tego typu powstają w wyniku endometriozy, czyli schorzenia polegającego na obecności błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Mają ciemnobrązową barwę, stąd ich nazwa „czekoladowe”. Do objawów endometriozy należą: ból w miednicy, bolesne miesiączki i stosunki płciowe, bolesne oddawanie moczu lub stolca, bóle brzucha. Rzadziej zdarzają się też bóle nogi o charakterze rwy kulszowej, krwawienia z odbytnicy lub dróg rodnych, problemy z układem pokarmowym. Zdarza się, że choroba ma przebieg bezobjawowy.
Leczenie endometrialnej torbieli na jajniku zależy o wielu czynników, w tym od jej wielkości. Jeśli ma mniej niż 3 centymetry średnicy, lekarz może zaproponować leczenie zachowawcze bądź odessanie zawartości cysty, przepłukanie, a następnie zniszczenie jej ścianek, np. laserem. Kiedy natomiast torbiel ma więcej niż 3 centymetry, a Ty chcesz niebawem zajść w ciążę, najlepszym rozwiązaniem będzie całkowite usunięcie zmiany. Wycięcie torbieli jajnika przed ciążą nie tylko zwiększa płodność, ale i ogranicza ryzyko nawrotu choroby oraz dolegliwości z nią związanych.
Jesteś pewna, że chcesz zostać mamą? Regularne wizyty kontrolne u ginekologa powinny być zatem dla Ciebie oczywistością. Należy je rozpocząć już na wiele miesięcy przed planowanym zajściem w ciążę. Jeśli zaś specjalista wykrył zmiany, które mogą pokrzyżować Twoje plany macierzyńskie, jak najszybciej poddaj się leczeniu!
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.