Zaraz po narodzinach noworodek poddawany jest pierwszym w życiu testom, które mają na celu kontrolę i ocenę jego stanu zdrowia.
Dzięki przeprowadzonym badaniom lekarz w krótkim czasie otrzymuje miarodajny obraz, przedstawiający stan zdrowia i kondycję dziecka – jak zniósł ostatnie tygodnie ciąży i sam poród. Jest to tzw. test według skali Apgar, polegający na przyznawaniu odpowiedniej ilości punktów za pięć podstawowych parametrów życiowych noworodka.
Podczas badania lekarz słucha tonów serca, osłuchuje płuca, sprawdza zabarwienie skóry, napięcie mięśni oraz odruchy wrodzone. W każdym z pięciu parametrów noworodek może otrzymać od 0 do 2 punktów, razem maksymalnie 10. Im wyższy wynik, tym lepszy stan zdrowia noworodka.
Wyniki zapisywane są w specjalnych tabelach zamieszczonych w książeczce zdrowia i towarzyszą dziecku przez całe życie. Dzięki temu lekarz prowadzący Twojego malucha wie, w jakim stanie przyszedł on na świat i czy może mieć to związek z ewentualnie występującymi objawami.
W artykule dowiesz się:
Skala Apgar – kiedy, co i jak?
Testy wykonuje się w pierwszej, trzeciej, piątej, a czasem też w dziesiątej minucie życia, a za najbardziej miarodajny uważa się wynik z piątej minuty. Najwyższy wynik to 10, a najniższy 0 (martwe dziecko).
W większości przypadków noworodki uzyskują wyniki w granicach 8-10 punktów, które wskazują na ich dobrą kondycję. Wynik poniżej 8 punktów jest jednoznacznym sygnałem, że noworodek jest w kiepskiej formie i wymaga natychmiastowej pomocy medycznej.
Dlaczego badanie jest powtarzane kilka razy?
Badanie jest powtarzane, ponieważ poszczególne parametry – u niektórych noworodków początkowo niskie i niepokojące – mogą się poprawiać z każdą kolejną minutą. Dlatego nie panikuj, jeśli Twóje dziecko otrzymało w pierwszym badaniu małą ilość punktów. Słabszy wynik pierwszego badania wcale nie musi rokować nic złego, zwłaszcza jeśli kolejne badania wypadają coraz lepiej.
Pamiętaj jednak, że skala Apgar nie zawsze daje prawdziwy obraz. Zdarza się bowiem, że stan noworodków, które otrzymały 10 punktów w skali Apgar nagle się pogarsza i w ciągu kilku godzin lub dni po narodzinach stwarza realne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia dziecka.
Skąd taka mała ilość punktów?
Mała ilość punktów u noworodka może być wynikiem:
- długiego i wyczerpującego porodu;
- zastosowania znieczulenia zewnątrzoponowego;
- przedwczesnego porodu;
- powikłanej ciąży;
- ciąży obarczonej wadami genetycznymi;
- cesarskiego cięcia;
- porodu w wodzie – tak urodzone dzieci są zwykle spokojniejsze (doznają mniejszego szoku), co rzutuje na badane parametry.
Mała ilość punktów może też być pierwszą oznaką poważnych komplikacji, np. trwałego uszkodzenia mózgu powstałego w wyniku niedotlenienia okołoporodowego. Jest to najgroźniejsze zaburzenie ciężkiego niedotlenienia, które może być przyczyną dziecięcego porażenia mózgowego, opóźnienia rozwoju umysłowego, upośledzenia narządu słuchu i wzroku oraz padaczki.
Kto opracował skalę Apgar?
Skalę Apgar opracowała w 1953 r. amerykańska lekarka, specjalizująca się w anestezjologii i pediatrii – Virginia Apgar. Ta niezwykle prosta metoda oceny stanu noworodka funkcjonuje do dnia dzisiejszego i cieszy się sporym powodzeniem. Jest powszechnie stosowana niemal na całym świecie – wszystko dzięki jej prostocie.
Ocena dokonywana jest na podstawie pięciu parametrów, a jej technika jest łatwa do wyuczenia – nie sprawia więc kłopotów personelowi porodówki.
Oceniane parametry w Skali Apgar
Skala punktowa Apgar obejmuje pięć parametrów:
- A (Appearance – wygląd): zabarwienie skóry
- P (Pulse – puls): ilość uderzeń serca na minutę
- G (Grimace – grymas): reakcja na bodźce
- A (Activity – aktywność): napięcie mięśni
- R (Respiration – oddychanie): regularność oddechu
1. Zabarwienie skóry (Appearance – wygląd)
- 2 punkty, jeśli skóra na całym ciele jest różowa;
- 1 punkt, jeśli na skórze widoczne są niebieskie fragmenty przebarwień, tułów jest różowy, a rączki i nóżki sine;
- 0 punktów, jeśli całe ciało dziecka jest sine (sinica całego ciała).
Do przyznania tych punktów wystarczy rzut oka na maleństwo. Zabarwienie skóry zależy od stężenia tlenu we krwi, więc uzależnione jest od funkcjonowania układu krążenia i układu oddechowego. Noworodek, który otrzymał po 2 punkty za czynność serca i oddech, otrzymuje też zwykle 2 punkty za zabarwienie skóry.
Jeśli ciało noworodka jest całe sine, może mieć to związek z trudnościami z oddychaniem w pierwszych minutach po porodzie. Zwykle wystarcza podanie tlenu, by wszystko wróciło do normy. Zdarza się jednak, że pomimo tlenoterapii sine zabarwienie skóry wciąż się utrzymuje – powodem może być niski poziom cukru we krwi, wady serca, posocznica lub dysfunkcja układu oddechowego.
2. Czynność serca (Pulse – puls)
- 2 punkty, jeśli tętno przekracza 100 uderzeń na minutę;
- 1 punkt, jeśli tętno nie przekracza 100 uderzeń na minutę;
- 0 punktów, jeśli tętno jest niewyczuwalne (brak tętna) – w tej sytuacji należy przeprowadzić masaż serca i sztuczne oddychanie. Noworodek otrzyma punkty dopiero wtedy, gdy jego serce podejmie pracę.
Są to punkty za pracę serca. Z chwilą narodzin noworodek po raz pierwszy zaczyna oddychać samodzielnie. Jego serduszko bije miarowo ok. 140 razy na minutę. Jeśli tętno wynosi mniej niż 100 uderzeń na minutę, oznacza to, że maluch może być niedotleniony.
Podanie tlenu powinno spowodować szybkie wyrównanie tego zaburzenia. Jeśli jednak pomimo tlenoterapii tętno nadal utrzymuje się na poziomie poniżej 100 uderzeń na minutę, to stan ten wskazuje na wrodzoną chorobę układu krążenia, co wymaga dalszej diagnostyki.
3. Reakcje na bodźce (Grimace – grymas)
- 2 punkty, jeśli noworodek żywo reaguje na bodziec;
- 1 punkt, jeśli noworodek reaguje jedynie grymasem twarzy;
- 0 punktów – brak reakcji.
Reakcja na wprowadzany do nosa lub gardła cewnik powinna być wyraźna, malec kaszle, kicha i okazuje swoje niezadowolenie. Za taką reakcję maluch otrzymuje dwa punkty. Jeśli reakcja na wprowadzony cewnik ogranicza się jedynie do grymasu twarzy, malec otrzymuje jeden punkt, natomiast gdy w ogóle nie reaguje, nie otrzymuje żadnego punktu.
4. Napięcie mięśni (Activity – aktywność)
- 2 punkty, jeśli noworodek jest aktywny i ma prawidłowe napięcie mięśni (świadczy o tym ruchliwość całego ciała);
- 1 punkt, jeśli noworodek jest średnio aktywny i ma obniżone napięcie mięśniowe (świadczy o tym przykurcz kończyn górnych i dolnych);
- 0 punktów – brak aktywności noworodka, jego ciało jest wiotkie i brak w nim napięcia mięśniowego.
Są to punkty za aktywność dziecka zaraz po porodzie. Noworodek otrzymuje 2 punkty, gdy jest aktywny, wykonuje samodzielne ruchy, wierci się, a mięśnie kończyn są napięte i stawiają opór przy próbie prostowania.
Jeśli maluszek jest osłabiony, a napięcie mięśni obniżone – otrzymuje jeden punkt. Jeśli noworodek jest wiotki, nie otrzymuje żadnego punktu.
5. Oddech (Respiration – oddychanie)
- 2 punkty, jeśli noworodek głośno krzyczy, a jego oddech jest miarowy i regularny;
- 1 punkt, jeśli noworodek słabo krzyczy, a jego oddech jest wolny lub nieregularny;
- 0 punktów – brak oddechu.
Są to punkty przyznawane za zdolność do samodzielnego oddychania, które jest jednoznacznym wskaźnikiem dojrzałości płuc. Z chwilą narodzin dziecko łapie swój pierwszy oddech, jego pęcherzyki płucne wypełniają się powietrzem, czemu zwykle towarzyszy głośny krzyk (dla maleństwa jest to nieprzyjemne doznanie).
Jeśli Twój maluch głośno krzyczy, masz powody do radości. Jednak zdarza się, że maluszek płacze słabo lub w ogóle i wtedy lekarze muszą mu pomóc w tym trudnym przedsięwzięciu.
Zazwyczaj wystarczy podanie tlenu, masaż pleców i stópek. Jeśli jednak dziecko sinieje i nic nie wskazuje na poprawę jego kondycji, lekarze natychmiast przystępują do sztucznego oddychania, by zapobiec niedotlenieniu mózgu.
Interpretacja i oznaczenie uzyskanego wyniku w Skali Apgar
9-10 punktów
Stan noworodka jest bardzo dobry. Dziecko samodzielnie podejmuje wszystkie funkcje życiowe i nie wymaga dodatkowych badań ani obserwacji lekarskiej. Jeśli Twój maluch uzyskał 10 punktów w skali Apgar, to oznacza, że otrzymał maksymalny wynik – gratulacje!
7-8 punktów
Stan noworodka określany jest jako dobry z cechami zmęczenia porodem. Noworodek samodzielnie podejmuje wszystkie podstawowe czynności życiowe, ale mimo to powinien pozostawać pod obserwacją lekarską.
4-6 punktów
Stan noworodka określa się jako średnio ciężki (zamartwica średniego stopnia). Noworodek wymaga bacznej obserwacji, konieczne jest wykonanie dodatkowych badań. Stan ten określa się jako poważny, wymagający interwencji lekarskiej. Być może zajdzie potrzeba podania tlenu i leków, a także umieszczenie dziecka w inkubatorze.
0-3 punktów
Stan noworodka jest bardzo ciężki (zamartwica ciężka). Najczęściej noworodek wymaga resuscytacji krążeniowo-oddechowej i działań z zakresu intensywnej terapii noworodka. Stan ten określa się jako krytyczny, wymagający natychmiastowych działań ratujących życie.
Podsumowanie
Punktacja według skali Apgar to najszybszy i najtańszy sposób oceny kondycji malca, informujący lekarzy, czy noworodek potrzebuje ich pomocy i czy istnieje zagrożenie dla jego zdrowia lub życia. Noworodek może otrzymać maksymalnie 10 punktów, co wskazuje na bardzo dobry stan zdrowia, ale nie wpadaj w panikę, gdy Twój malec otrzyma ich mniej – zwłaszcza jeśli przy kolejnym badaniu parametry znacznie się poprawiają.
Złe rokowania są wtedy, gdy niskie parametry utrzymują się dłużej niż 10-15 minut i nic nie wskazuje na wyraźną poprawę kondycji dziecka – konsekwencją mogą być trwałe uszkodzenia mózgu.
Podobne artykuły: