Jak wygląda i na czym polega rehabilitacja wcześniaków metodą Vojty?

Rehabilitacja wcześniaków metodą Vojty ma na celu wyrównać ich szanse i wykształcić prawidłowe wzorce ruchowe. Dzieci urodzone przed terminem nie mają bowiem łatwego startu w życie. Ich układ nerwowy jest niedojrzały, więc maluch z trudnością nabywa umiejętności, które innym niemowlętom nie stwarzają żadnych problemów. Mogą mieć kłopoty z napięciem mięśniowym, przewracaniem się na bok, siadaniem i wstawaniem. 

Problemy neurologiczne u niemowląt

Dzieci, u których pojawiają się problemy w rozwoju ruchowym, wymagają możliwie szybkiej konsultacji i diagnozy neurologa, a następnie podjęcia odpowiedniej rehabilitacji. Daje ona nadzieję i ogromne szanse na to, że rozwój ruchowy malca wróci na właściwe tory – mózg niemowlęcia jest jeszcze niezwykle plastyczny. W przeciwnym wypadku wadliwe wzorce ruchowe dziecka będą się powtarzać, a to grozi poważnymi wadami postawy oraz innymi komplikacjami.

Problemy mogą mieć też źródło w genetyce – ważne są więc ewentualne choroby przewlekłe matki oraz występowanie podobnych problemów w bliskiej i nieco dalszej rodzinie (warto dowiedzieć się, czy w rodzinie ktoś chorował lub choruje neurologicznie). W celu jak najtrafniejszego zdiagnozowania malca warto też podać lekarzowi jak najwięcej informacji, dotyczących objawów chorobowych: jak długo trwają, kiedy się zaczęły (nagle czy też rozwijały się powoli), czy występują stale, czy okresowo, czy towarzyszą im inne dolegliwości, w jakich sytuacjach się nasilają, czy były czymś poprzedzone np. urazem, infekcją, stresem.

Diagnoza i plan rehabilitacji

Wstępna diagnoza polega na ocenie spontanicznych zachowań ruchowych dziecka, co odbywa się w czasie zabawy z terapeutą. Możliwe, że konieczne będzie wykonanie USG przezciemiączkowego. Leczenie chorób neurologicznych w dużej mierze opiera się na rehabilitacji, której celem jest pobudzenie mózgu do tworzenia nowych, właściwych połączeń pomiędzy neuronami.

Plan rehabilitacji układa neurolog – proponuje zestawy ćwiczeń, czasami do samodzielnego wykonywania w domu, czasami w gabinecie fizjoterapeuty (ale wówczas ćwiczenia w domu również są konieczne). Często rodzice muszą też wdrożyć specjalne, dostosowane do potrzeb dziecka zasady codziennej pielęgnacji.

Na czym polega Rehabilitacja metodą Vojty?

Czeski neuropediatra Vaclaw Vojta stwierdził, że choć rozwój każdego dziecka jest bardzo indywidualny, to istnieje pewien „odgórnie” ustalony program, tkwiący w naszych genach. Zgodnie z tym programem nabywamy kolejne umiejętności w określonej kolejności. Najpierw uczymy się unosić główkę, dopiero później zaczynamy siadać, raczkować, a na końcu samodzielnie chodzić.

U malucha z uszkodzonym bądź niedojrzałym ośrodkowym układem nerwowym, a więc m.in. u wcześniaków, program ten nie może być realizowany. Maluch wykształca i – jeśli rehabilitacja nie zostanie podjęta – utrwala nieprawidłowe wzorce ruchowe, a do pewnego etapu rozwoju motorycznego po prostu nie dociera, z uwagi na fakt, że nie opanował wcześniejszych, niezbędnych umiejętności. Nie zacznie więc chodzić, jeśli wcześniej nie nauczy się np. prawidłowego wzorca siadania i wstawania.

Według Vojty rozwiązaniem jest odpowiednia stymulacja określonych sfer na ciele dziecka, która umożliwia odblokowanie właściwego schematu. Jak możemy przeczytać w publikacji Postępowanie neurostymulacyjne u dzieci z zaburzeniami funkcji układu nerwowego: „Dziecku, które spontanicznie nie potrafi się poruszać, wykonywana stymulacja pozwala: wykonać ruch zbliżony do prawidłowego (…), odczuć wykonywany ruch, poprzez powtarzalność utrwalić prawidłowy wzorzec danego ruchu, który po pewnym czasie może być wykonany samodzielnie”.

Jak przebiega Rehabilitacja wcześniaków metodą Vojty?

Nie istnieje określony program rehabilitacji metodą Vojty. Zgodnie z założeniami, że każdy maluch rozwija się na swój własny, niepowtarzalny sposób, pierwszym etapem całego procesu jest diagnoza i dokładne określenie charakteru problemów ruchowych, z którymi zmaga się dane dziecko. Dopiero wtedy terapeuta (odpowiednio przeszkolony!) może ustalić program terapeutyczny.

Im wcześniej dostrzeżemy nieprawidłowości w rozwoju i im szybciej podejmiemy działania, tym lepiej dla naszej pociechy. Niewłaściwy wzorzec ruchu nie będzie miał czasu, aby się utrwalić. Trzeba bowiem pamiętać, że mózg do 3. roku życia jest niezwykle plastyczny. Pod wpływem stymulacji mogą więc wykształcić się nowe połączenia, które umożliwią właściwy rozwój i nabywanie kolejnych umiejętności.

Rehabilitację metodą Vojty można rozpocząć już w pierwszych tygodniach życia, oczywiście, o ile pozwala na to stan zdrowia dziecka. Wymaga to sporo cierpliwości i samozaparcia: ćwiczenia należy powtarzać 3-4 razy dziennie. Jednak nie trwają one długo: początkowo jest to kilka minut, a czas ten wydłuża się w miarę realizacji programu terapeutycznego.

W rehabilitacji metodą Vojty, jak zresztą w każdej innej, kluczem do sukcesu jest systematyczność. Rodzice poinstruowani przez terapeutę muszą kontynuować program w warunkach domowych. Bardzo ważny jest także stały kontakt ze specjalistą, który monitoruje postępy malucha i sprawdza, czy rodzice nie popełniają błędów podczas ćwiczeń.

Dlaczego dziecko płacze w czasie rehabilitacji?

Terapeuta uciskający ciałko malucha, który płacze wniebogłosy – taki widok potrafi zaniepokoić każdego rodzica. Dlatego wiele osób ma wątpliwości, czy rehabilitacja metodą Vojty nie sprawia dziecku bólu. Jak jednak przekonują specjaliści, terapia nie jest bolesna, nie ma również negatywnego wpływu na późniejszy rozwój emocjonalny dziecka.

Niemowlę płacze, ponieważ ćwiczeniom towarzyszy dyskomfort związany z wymuszaniem pozycji. Równie istotny jest fakt, że szloch malucha wywołuje niepokój rodziców, a odczucia te odbierane przez dziecko dodatkowo pogłębiają jego lęk.

Ww pierwszych miesiącach życia płacz jest jedynym kanałem komunikacji, który ma do dyspozycji niemowlę. „Niemowlęta płaczą, gdy są głodne, zmęczone, nie mogą zasnąć, płaczą podczas ubierania, szczególnie nakładania czapki. Czy powiemy wtedy, że matka jest brutalna? Przyczyn płaczu podczas terapii nie należy szukać w brutalności metody. Są niemowlęta, które płaczą podczas każdej terapii, w trakcie badania lekarskiego czy szczepienia”.

Zuzanna Nowakowska

Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.