Opryszczka narządów płciowych w ciąży – objawy i leczenie

Opryszczka narządów płciowych to choroba weneryczna, którą zarazić się można przede wszystkim podczas stosunku płciowego bez zabezpieczenia. Wirus ten może być bardzo niebezpieczny w ciąży zarówno dla kobiety, jak i dziecka.

Do zakażenia dochodzi zazwyczaj przed 30 rokiem życia. Wirus przez wiele miesięcy, a czasem lat, nie powoduje żadnych dolegliwości – pozostaje w uśpieniu. Do aktywacji objawów dochodzi zwykle w sytuacji znacznego osłabienia organizmu, np. podczas ostrej infekcji przebiegającej z gorączką lub wskutek silnego wyziębienia lub przegrzania organizmu.

Czym jest opryszczka narządów płciowych?

Opryszczka to pęcherzykowata reakcja zapalna na skórze bądź błonie śluzowej. Znane są dwie formy wirusa. Typ 1 ujawnia się przede wszystkim na wargach, typ 2 wywołuje opryszczkę narządów płciowych. Może się jednak zdarzyć, że wirus typu 1 wywoła reakcję zapalną, a ten typu 2 objawi się w obrębie ust.

Jak można się zarazić się opryszczką w ciąży?

Skala zjawiska jest dość duża, gdyż wirusy te są bardzo rozpowszechnione. Najwięcej ludzi zaraża się już w wieku dziecięcym. Około 70 do 90% osób dorosłych ma infekcję wirusem typu 1 już za sobą. Wirus opryszczki typu 1 rozprzestrzenia się zazwyczaj drogą kropelkową. Może się jednak przenosić także przez wydzieliny narządów płciowych. Tą drogą przenoszony jest przede wszystkim wirus typu 2.

Poprzez najmniejsze zranienia skóry i błony śluzowej przedostaje się on do organizmu. Lokalizuje się przy zwojach nerwowych i może tam przetrwać, aby ujawnić się w późniejszym okresie. Do reakcji zapalnej może dojść w przypadku obniżenia odporności organizmu, na przykład poprzez stres, gorączkę bądź zranienia. Zapobiegać zakażeniu najlepiej jest praktykując bezpieczny seks. Na opryszczkę nie można się zaszczepić.

Objawy opryszczki narządów płciowych

Podczas gdy wirus typu 1 objawia się najczęściej jako pęcherzykowata reakcja zapalna na wardze i przez większość czasu pozostaje w stanie uśpionym, typ 2 „rzuca się w oczy” zdecydowanie bardziej. Objawia się on bowiem bolesną wysypką jak również pęcherzykowatymi zmianami po wewnętrznej i zewnętrznej stronie pochwy, najczęściej w małych grupach. Pęcherzyki te pękają i znikają bez pozostawiania blizn. Swędzenie, mrowienie i palący ból w okolicach narządów płciowych mogą wskazywać na infekcję. Gorączka i bóle stawów to w połączeniu z innymi objawami także możliwe oznaki opryszczki narządów płciowych.

Objawy opryszczki genitalnej

Do zakażenia wirusem dochodzi droga płciową. Wnika on do organizmu przez małe uszkodzenia skóry lub błony śluzowe (pochwa, ujście cewki moczowej, szyjka macicy lub odbyt) podczas stosunku pochwowego, oralnego lub analnego. Po wniknięciu namnaża się w nabłonku i skórze, doprowadzając do zniszczenia komórek i stanu zapalnego. Jeżeli po jakimś czasie choroba się rozwinie, w okolicach narządów płciowych (na skórze i błonach śluzowych) pojawiają się zmiany o charakterze małych, bolesnych i swędzących pęcherzyków. Następuje zaczerwienienie okolic intymnych.

Gdy pęcherzyki pękają, na skórze pozostają niewielkie ranki. Zmiany znikają samoistnie po ok. 10 dniach. Opryszczce narządów płciowych mogą towarzyszyć osłabienie i gorączka, a także bóle głowy i mięśni. U kobiet zmiany pojawiają się nie tylko na wargach sromowych, lecz także na łechtaczce, w pochwie, na szyjce macicy oraz w okolicach odbytu. Choroba lubi nawracać, a u kobiet nawroty mają często miejsce w czasie miesiączki.

Komplikacje opryszczki narządów płciowych podczas ciąży

Jeśli kobieta ciężarna ma opryszczkę narządów płciowych, to wirus ten może zostać przeniesiony na dziecko. Może się to stać nawet bez wystąpienia jakichkolwiek objawów. Najczęściej dzieje się to przy przechodzeniu dziecka przez kanał rodny. Rzadziej przy późniejszym kontakcie z matką. Przy jednej na 7 500 narodzin dochodzi do zarażenia. Przy pierwszej infekcji matki ryzyko zarażenia dziecka wynosi nawet 30-50%. W przypadku gdy infekcja jest efektem reaktywacji wirusa, ryzyko zarażenia dziecka spada do 4-5%.

Do zakażenia w czasie ciąży przez łożysko dochodzi rzadko, gdyż wirus opryszczki niechętnie rozprzestrzenia się na cały organizm. Jeżeli mimo wszystko dojdzie do zakażenia tą drogą, to istnieje ryzyko poronienia. Natomiast po przebytej w przeszłości opryszczce typu pierwszego, która objawia się jako swędzące pęcherzyki na wargach organizm jest w pewnym stopniu odporny na groźne dla dziecka infekcje w okolicach płciowych wywołane przez wirus typu 2.

Zakażenie wirusem opryszczki u dziecka może spowodować choroby oczu, a nawet ślepotę. Wodogłowie to także jedna z konsekwencji zarażenia płodu wirusem opryszczki. Jeżeli zakażenie wirusem opryszczki dotyczy także organów wewnętrznych bądź mózgu dziecka, to jego szanse na przeżycie spadają gwałtownie i wynoszą około 50%. Gdy dziecko przeżyje infekcję to mimo wszystko ryzyko wystąpienia trwałych wad rozwojowych znacznie wzrasta. Przypadki takie jednak są we współczesnej medycynie wyjątkowo rzadkie.

Możliwości, jakie daje diagnostyka prenatalna

• Z pomocą testu na przeciwciała można potwierdzić lub wykluczyć obecność wirusa opryszczki narządów płciowych. Również z pomocą innych metod lekarz może dokonać diagnozy.
• Diagnostyka prenatalna otwiera wiele innych możliwości wczesnego rozpoznawania infekcji bądź komplikacji z nią związanych. Badanie USG może także pomóc w poszukiwaniu zmian chorobowych.
• Zwłaszcza jeżeli zachorowanie wystąpi w czasie ciąży po raz pierwszy, można z pomocą badania wód płodowych, biopsji kosmówki bądź punkcji pępowiny stwierdzić ewentualne zmiany chorobowe u dziecka.
• Leki przeciwwirusowe w formie tabletek mogą zatrzymać rozprzestrzenianie się wirusa. Jeżeli u kobiety ciężarnej wystąpi infekcja po raz pierwszy, to począwszy od 30 tygodnia i bezpośrednio w okolicach terminu porodu zastosowane zostanie leczenie. Jeżeli na krótko przed terminem porodu pojawią się pęcherzyki lub wrzody w pochwie, to lekarze zalecają najczęściej cesarskie cięcie, aby zmniejszyć ryzyko infekcji u dziecka. Jeżeli brak widocznych objawów opryszczki, dopuszczalny jest także poród siłami natury, przy czym matce w okresie porodu w dalszym ciągu podawane będą leki przeciwwirusowe.

Leczenie opryszczki genitalnej narządów płciowych

W walce z opryszczką narządów płciowych najważniejszy jest czas – im prędzej rozpocznie się leczenie, tym większa jest szansa na wyeliminowanie wirusa z organizmu. Jeśli w ciągu 72 godzin od pojawienia się pierwszych zmian pacjent zacznie przyjmować leki przeciwwirusowe (acyclowir lub walacyclowir), istnieje spora szansa, że uda się powstrzymać dalszą inwazję wirusa i zapobiec nawrotom, choć niemożliwe jest całkowite wyeliminowanie go z organizmu. Tak zwane domowe sposoby potrafią złagodzić objawy, ale nie spowodują zabicia wirusów. Dobrze natomiast działają jako element wspomagający leczenie, kąpiele z dodatkiem nadmanganianiu potasu, który działa odkażająco.

Komplikacje po porodzie

Jeśli u matki na krótko przed porodem pojawiły się symptomy opryszczki narządów płciowych, noworodkom podawane są profilaktycznie immunoglobuliny i leki przeciwwirusowe. Po porodzie powinny być także podawane krople do oczu. Matki i dzieci dotknięte problemem opryszczki są na oddziale porodowym na początku izolowane od innych, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się wirusa. W przypadku gdy objawy są jedynie wynikiem reaktywacji wirusa, izolacja nie jest konieczna. Wystarczy przestrzeganie zasad higieny.

Zuzanna Nowakowska

Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.