Listerioza w ciąży - objawy i leczenie niebezpiecznej bakteria listerii

Listerioza występująca w czasie ciąży to niezwykle rzadkie zatrucie pokarmowe. Pałeczki listerii to bakterie żyjące w glebie, które znajdują się na produktach spożywczych zarówno przy ich wytwarzaniu, jak i przechowywaniu. Tam też mogą się one rozmnażać. Bakterie z gatunku listeria mogą być nieszkodliwe, niektóre z nich są jednak niebezpieczne. Z tego względu szczególnie ważne jest zapobieganie zatruciom.

W artykule dowiesz się:

Listerioza – co to takiego?

Listerioza to jedna z chorób zakaźnych. Powoduje ją zakażenie bakterią Listeria monocytogenes, która jest często spotykana w otaczającym nas środowisku. Występuje zazwyczaj u zwierząt, w organizmie ludzi jest stwierdzana rzadko. Zazwyczaj człowiek jest jedynie jej bezobjawowym nosicielem. Niestety, zdarzają się sytuacje, że listerioza atakuje także organizm człowieka, a tego rodzaju przypadki wymagają natychmiastowej interwencji. Na listeriozę narażone są szczególnie: chorzy na nowotwór, osoby z obniżoną odpornością , osoby po przeszczepie nerek, kobiety w ciąży oraz noworodki.

Zmiany, jakie zachodzą w naszym układzie immunologicznym podczas ciąży, sprawiają, że jesteśmy bardziej narażone na zakażenie bakterią – u przyszłych mam ryzyko wystąpienia listeriozy jest aż 20 razy większe niż u nieciężarnych. Niestety, to właśnie dla nich infekcja jest najbardziej niebezpieczna.

Listerioza jest rodzajem zatrucia pokarmowego, które spowodowała pałeczka bakterii tzw. Listeria monocytogenes. Zakażenie tego typu u kobiet ciężarnych są niezwykle rzadkie, lecz jeśli już nastąpią, mogą występować w ciężkiej postaci. Bakteria ta może przedostać się do organizmu człowieka z pożywieniem lub poprzez kontakt ze zwierzętami, w szczególności z kotami. Kobieta będąca w ciąży ma obniżoną odporność i w związku z tym bardziej narażona jest na zarażenie listerią.

Drogi wnikania listerii

Nie można do końca stwierdzić, ile osób rocznie choruje w Polsce na listeriozę. Dzieje się tak, gdyż choroba ta często nie daje charakterystycznych objawów pozwalających ją odróżnić od innych. Najczęściej zachorować można poprzez spożycie żywności, na której znajdują się bakterie. Zarazki mogą być także przenoszone przez kontakt z odchodami chorych osób, zwierząt, bądź brudnych przedmiotów.

Zobacz: Ciąża po czterdziestce - objawy, badania, zagrożenia i ryzyko

Objawy i przebieg listeriozy w ciąży

Zakażenie listerią ma charakter oportunistyczny, co oznacza, że u osoby zdrowej, której układ immunologiczny działa jak należy, nie doszłoby do rozwoju infekcji pomimo kontaktu z patogenem. Dlatego u części zdrowych osób bakterie wywołujące listeriozę są w stanie przebywać w przewodzie pokarmowym, nie dając żadnych objawów, a flora bakteryjna jelit chroni przed przenikaniem drobnoustrojów do głębiej położonych tkanek.

U części pacjentów występuje wysoka gorączka, a nawet drgawki i utrata przytomności. Dolegliwości mogą pojawić się w ciągu kilku dni do nawet 2-3 miesięcy od wniknięcia bakterii do organizmu.

U osób zdrowych listerioza przebiega najczęściej w sposób bezobjawowy, gdyż układ odpornościowy doskonale radzi sobie z intruzem. W przypadku wystąpienia objawów są one podobne do grypy. Gorączka, dreszcze, zmęczenie i bóle głowy mogą wskazywać na infekcję. W cięższych przypadkach może także wystąpić biegunka.

Objawy te często bywają lekceważone bądź zmylone z innym schorzeniem, ponieważ nie wskazują one na rozstrój żołądka. W przypadku pojawienia się tych objawów u kobiety ciężarnej, powinna ona niezwłocznie udać się do lekarza. Lekarz może pokierować na badania krwi w celu wykluczenia zakażenia listerią. Listerioza leczona jest antybiotykiem, który nie wywołuje skutków ubocznych w ciąży.

Osoby, które raz przechodziły listeriozę posiadają najczęściej przeciwciała chroniące przed ponowną infekcją. Poza tym u osób zdrowych organizm z łatwością radzi sobie z chorobotwórczymi bakteriami. U osób z osłabioną odpornością, chorych bądź w podeszłym wieku może już nie być tak łatwo pokonać chorobę. Przy ciężkiej infekcji może dojść do zakażenia krwi, zapalenia opon mózgowych bądź zapalenia mózgu. W niektórych wypadkach powikłania te mogą prowadzić nawet do śmierci.

Zagrożenia związane z listeriozą w ciąży

Listerioza u kobiet w ciąży niesie ze sobą zagrożenie wysokiego stopnia. Choroba ta może przyczynić się do poronienia, przedwczesnego porodu lub urodzenia martwego dziecka. Płód, który rozwija się u zakażonej matki może mieć po urodzeniu wiele wad rozwojowych. U zakażonego dziecka mogą wystąpić problemy z oddychaniem, hipotermia lub zapalenie opon mózgowych. U zakażonego noworodka listerioza może powodować również liczne zmiany skórne, może prowadzić też do zapalenia spojówek lub zapalenia błony śluzowej nosa.

Jeżeli ilość przyjętych z pokarmem bakterii jest duża, a układ immunologiczny kobiety w ciąży nie jest w najlepszej formie, to pojedyncze bakterie mogą przedostać się do jelita pokonując barierę kwasu żołądkowego. Tam mogą one wywołać lokalne reakcje zapalne. Nawet jeśli układ immunologiczny kobiety ciężarnej działa sprawnie może się zdarzyć, że mimo to dojdzie do infekcji.

Zobacz: Jak i gdzie sprzedać wózek dziecięcy?

Jeśli matka przeniesie infekcję na dziecko podczas porodu, u malucha mogą wystąpić posocznica, ostra niewydolność oddechowa czy ropna ziarnica noworodków. Zakażenie późne, czyli takie, do którego doszło po 2 tygodniach życia, możedoprowadzić do poważnego w skutkach zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych.

Bakteria listerii

Ryzyko infekcji z ciężkim przebiegiem jest dla kobiety ciężarnej dużo wyższe niż u innych osób. Niekiedy grypopodobne objawy występują jedynie przez krótki czas. Mimo to istnieje niebezpieczeństwo przeniknięcia bakterii przez łożysko do organizmu dziecka. Jako że dziecko nie dysponuje jeszcze odpowiednim poziomem odporności może to mieć poważne konsekwencje dla płodu.

W pierwszych tygodniach ciąży może dojść do poronienia. Ponadto istnieje ryzyko ciężkiego uszkodzenia organów (mózg, płuca, wątroba, skóra). Gdy uszkodzenia są zbyt poważne, może także dojść do martwego porodu. Szanse przeżycia dziecka zainfekowanego listeriozą nie są niestety zbyt wielkie.

Również przy porodzie bądź już po nim istnieje ryzyko zarażenia dziecka listeriozą. Wtedy jednak infekcja ta nie jest aż tak niebezpieczna jak w okresie płodowym.

Listerioza w ciąży leczenie

Niezdiagnozowana w porę listerioza u osób z osłabionym układem odpornościowym może doprowadzić do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a w części przypadków nawet do śmierci. Szacuje się, że w samych Stanach Zjednoczonych bakteria jest przyczyną 500 zgonów rocznie. Chorobę diagnozuje się zazwyczaj na podstawie objawów. Pomocny jest również test PCR, który wykrywa materiał genetyczny bakterii w badanym preparacie (we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym). Leczenie należy podjąć jak najszybciej, a terapia polega na podawaniu antybiotyków.

W przypadku rozpoznania listeriozy istnieje możliwość terapii antybiotykowej. Największym problemem jest jednak bezobjawowy przebieg infekcji, co powoduje często zbyt późne jej rozpoznanie. Choroba zdiagnozowana jest często w momencie, kiedy u dziecka doszło już do poważnych uszkodzeń. Na pocieszenie warto dodać, że przechorowanie listeriozy daje prawdopodobnie odporność na resztę życia.

Zobacz: Jak zmienia się ciało kobiety w czasie ciąży? Zmiany hormonalne i fizjologiczne

W jakiej żywności może wystąpić bakteria listerii?

miękkie sery pleśniowe – głównie te, które produkuje się z niepasteryzowanego mleka,
paszteciki,
niebieskie sery pleśniowe,
surowe mięso ryb (sushi),
niedogrzana żywność,
surowe niedogotowane mięso,
niepasteryzowane mleko,
potrawy z niemytych warzyw lub owoców,
gotowe posiłki z hipermarketów oraz z barów szybkiej obsługi.

Przeczytaj także: Serek wiejski i twaróg w ciąży? – zalety

Zapobieganie listeriozie

W celu zabezpieczenia się przed listeriozą, zaleca się: unikania żywności, zawierającej te bakterię. Należy zawsze myć warzywa oraz owoce przed zjedzeniem. Listerię zabijają wysokie temperatury, dlatego też przed zjedzeniem powinno się poddawać potrawy odpowiedniej obróbce cieplnej, w przypadku gdy są one dobrze ugotowane lub prawidłowo podgrzane, nie ma obaw przed listeriozą. Kobiecie w ciąży zaleca się unikanie zwierząt, w szczególności kotów oraz ich odchodów, a po każdym kontakcie powinno się porządnie umyć ręce. W diecie ciężarnej niewskazane są również fast-foody z barów szybkiej obsługi oraz surowe mięsa i ryby.

Kobiety ciężarne powinny unikać niektórych produktów spożywczych.
Będąc w ciąży unikaj spożywania produktów, które po ugotowaniu w lodówce przechowywane były dłużej niż 24 godziny. Podobnie nie powinno się stosować wielogodzinnego rozmnażania potraw, gdyż wtedy bakterie mają dużo czasu, aby się rozmnożyć. Zaleca się tutaj rozmrażanie w mikrofalówce i odpowiednią obróbkę termiczną. Bakterie te bowiem nie przeżywają wysokich temperatur.
Poza tym ważne jest regularne czyszczenie lodówki i dbałość o to aby poszczególne grupy produktów przechowywać oddzielnie. Listerie mogą się bowiem rozmnażać nawet w temperaturze +4 stopni Celsjusza.
Podczas gotowania używaj osobnych desek do krojenia dla poszczególnych grup produktów i dbaj o czystość noży i rąk.
Mycie rąk po wizycie w toalecie, kontakcie z pieniędzmi i włosami to skuteczny sposób na zminimalizowanie ryzyka wystąpienia infekcji.

Zuzanna Nowakowska

Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.