Leczenie cysty – zespołu wielotorbielowatych jajników
Leczenie zespołu wielotorbielowatych jajników jest objawowe i zależy od aktualnego celu. Ze względu na przewlekłość choroby jest długie i praktycznie obejmujące cały okres rozrodczy. Zaniechanie leczenia powoduje nawrót dolegliwości i grozi poważnymi powikłaniami.
W artykule dowiesz się:
Cysta na jajniku a zajście w ciążę – kiedy istnieje ryzyko niepłodności?
Na początek dobra wiadomość – większość torbieli na jajnikach jest niegroźna. Bywa, że są ich naturalną częścią i znikają samoistnie, zwłaszcza gdy mają małe rozmiary. Torbiel na jajniku może być wykryta dopiero w ciąży, podczas badania USG. Choć w tym wypadku powinna być pod stałą obserwacją, jeśli jest mała i ma niegroźny charakter, nie powinna skomplikować przebiegu ciąży.
W przypadku, gdy myślisz o zostaniu mamą, powinnaś podjąć leczenie torbieli. Jeśli lekarz stwierdził u Ciebie zespół policystycznych jajników lub niebezpieczną, wypełnioną krwią torbiel „czekoladową”, która jest objawem endometriozy, leczenie musisz podjąć niezwłocznie. Niestety, w wyżej wymienionych przypadkach zmiany znacząco ograniczają płodność. Dowiedz się więcej na temat sposobów ich rozpoznawania i leczenia.
Liczne torbiele na jajnikach a ciąża, czyli wpływ zespołu policystycznych jajników na występowanie owulacji
Zespół policystycznych (wielotorbielowatych) jajników, zwany w skrócie PCOS (z ang. polycystic ovarian syndrome) to najczęstsze schorzenie endokrynologiczne, dotykające kobiety w wieku rozrodczym. Przykrym skutkiem PCOS jest bezpłodność. Do jego objawów, oprócz problemów z zajściem w ciążę, należą: nieregularne miesiączki, poronienia, hirsutyzm (nadmierne owłosienie), zmiany trądzikowe, przyrost masy ciała, znaczna utrata włosów w okolicy czołowej. Dodatkowo należy wymienić: bóle w miednicy mniejszej, wypustki skórne, zmienność nastroju, zmęczenie bez wyraźnej przyczyny.
Choć syndrom wielotorbielowatych jajników jest przyczyną braku owulacji, obecnie istnieją skuteczne metody wspomagania rozrodu. Dzięki nim kobiety dotknięte omawianym problemem także mają szansę zostać matkami. Leczenie schorzenia dostosowuje się do oczekiwań pacjentek i ich planów rozrodczych.
Jeśli i Ty cierpisz na PCOS, pierwszym etapem leczenia torbieli jajników będzie zapewne kuracja farmakologiczna. Jej celem jest wyregulowanie cyklu miesiączkowego i zwiększenie liczby owulacji. Jeśli zaś leki okażą się nieskuteczne, należy rozważyć leczenie operacyjne. Obecnie zespół policystycznych jajników z powodzeniem leczy się metodą laparoskopową. Zabieg taki jest zwany „drillingiem” jajników (w skrócie LOD – Laparoscopic Ovarian Drilling) i ma wysoką skuteczność w indukcji owulacji oraz umożliwieniu zajścia w ciążę.
„Czekoladowe” (endometrialne) torbiele na jajnikach a ciąża
Endometrialna torbiel na jajniku również może utrudnić zajście w ciążę. Torbiele tego typu powstają w wyniku endometriozy, czyli schorzenia polegającego na obecności błony śluzowej macicy poza jamą macicy. Mają ciemnobrązową barwę, stąd ich nazwa „czekoladowe”. Do objawów endometriozy należą: ból w miednicy, bolesne miesiączki i stosunki płciowe, bolesne oddawanie moczu lub stolca, bóle brzucha. Rzadziej zdarzają się też bóle nogi o charakterze rwy kulszowej, krwawienia z odbytnicy lub dróg rodnych, problemy z układem pokarmowym. Zdarza się, że choroba ma przebieg bezobjawowy.
Leczenie endometrialnej torbieli na jajniku zależy o wielu czynników, w tym od jej wielkości. Jeśli ma mniej niż 3 centymetry średnicy, lekarz może zaproponować leczenie zachowawcze bądź odessanie zawartości cysty, przepłukanie, a następnie zniszczenie jej ścianek, np. laserem. Kiedy natomiast torbiel ma więcej niż 3 centymetry, a Ty chcesz niebawem zajść w ciążę, najlepszym rozwiązaniem będzie całkowite usunięcie zmiany. Wycięcie torbieli jajnika przed ciążą nie tylko zwiększa płodność, ale i ogranicza ryzyko nawrotu choroby oraz dolegliwości z nią związanych.
Postępowanie terapeutyczne zależy w dużej mierze od tego, czy kobieta chce zajść w ciążę. Jeśli wyrazi taką chęć leczenie polega na stymulowaniu jajeczkowania. W tym celu stosuje się cytrynian klomifenu. Jajeczkowanie następuje u 70-90% kobiet, natomiast w ciążę zachodzi 40-50%. Niewystąpienie satysfakcjonującej liczby cykli owulacyjnych w ciągu 6 miesięcy leczenia oznacza oporność na klomifen. W sytuacji braku efektu wdraża się stymulację za pomocą natywnego GnRH we wlewach dożylnych i podskórnych oraz następnie gonadotropin. Szczególnie dobre efekty uzyskuje się przy użyciu preparatów samego FSH.
U chorych nie pragnących posiadania potomstwa leczeniem z wyboru jest zastosowanie tabletek antykoncepcyjnych zawierających w swoim składzie octan cyproteronu (Diane, Diane 35) będący syntetycznym progestagenem o działaniu antygonadotropowym i antyandogennym. Stosowany jest w umiarkowanym hirsutyzmie, trądziku i łojotoku. Przed wdrożeniem leczenia należy sprawdzić czynność wątroby, a następnie po 2-3 miesiącach leczenia i później co pół roku. Działanie blokujące androgeny wykazuje również spironolakton.
Flutamid zmniejsza produkcję androgenów i przyspiesza ich metabolizm. Objawy niepożądane w trakcie leczenia małymi dawkami ograniczają się do wystąpienia nudności, wymiotów, zaburzenia czynności wątroby itp. U osób z nadwagą lub otyłością może być stosowana metformina. Zmniejsza ona insulinooporność oraz stężenie testosteronu i androstendionu we krwi.
Leczenie operacyjne zespołu wielotorbielowatych jajników
W wielu ośrodkach postępowanie terapeutyczne u chorych z PCOS rozpoczyna się od leczenia operacyjnego, które ma na celu zmniejszenie nadmiaru małych pęcherzyków jajnikowych produkujących androgeny. Podstawowymi wskazaniami do leczenia operacyjnego są: brak jajeczkowania pomimo stosowania leków je wywołujących, powtarzające się tworzenie torbieli jajnikowych mimo farmakoterapii i znaczny przerost zrębu jajników. Nie leczy się w ten sposób hirsutyzmu, otyłości i niepłodności, jeśli nie ustalono jednoznacznie, że przyczyną jest brak jajeczkowania.
Aktualnie wykonywanymi zabiegami jest punktowanie jajników (z użyciem technik endoskopowych), a ostatnio też częściowa resekcja. Należy podkreślić, iż najczęściej stosowanym postępowaniem terapeutycznym jest leczenie skojarzone obejmujące działanie operacyjne z zastosowaniem technik endoskopowych z następczą terapią farmakologiczną.
Powikłania zespołu wielotorbielowatych jajników
Ze względu na cechy zespołu metabolicznego może wystąpić wcześniejszy rozwój miażdżycy i przedwczesne wystąpienie chorób sercowo-naczyniowych. Poważnym powikłaniem PCOS, dotykającym około 73% kobiet jest niepłodność. Istnieje również ryzyko rozrostu i raka błony śluzowej macicy.
Literatura:
1) A. Szczeklik: „Choroby wewnętrzne”, Tom I.
2) T. Pisarski: „Położnictwo i ginekologia”.
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.