W artykule dowiesz się:
Na czym polega tokoliza?
Leczenie tokolityczne jest najskuteczniejszą terapią mającą na celu wydłużenie czasu trwania ciąży. Zastosowanie leków tokolitycznych umożliwia opóźnienie porodu do 48 godzin. Zazwyczaj czas ten jest wystarczający, aby podać pacjentce leki (glikokortykosteroidy) zmniejszające ryzyko wystąpienia u płodu zespołu niewydolności oddechowej, krwawienia do komór mózgu, martwiczego zapalenia jelit, a nawet umieralności okołoporodowej noworodka.
Leki stosowane w terapii okolicznej można podzielić na sześć grup: leki blokujące kanały wapniowe, β-mimetyki, siarczan magnezu, inhibitory cyklooksygenazy, antagoniści receptora oksytocynowego oraz donory tlenku azotu.
- Antagoniści wapnia. Ich działanie polega na bezpośrednim blokowaniu napływu jonów wapnia przez błonę komórkową. W rezultacie wywołują relaksację mięśnia macicy, ograniczając skurcze porodowe. Z tej grupy leków tokolitycznych najczęściej stosuje się nifedypinę. Zastosowanie antagonistów wapnia może zmniejszyć u noworodka ryzyko wystąpienia niewydolności oddechowej oraz żółtaczki.
- Β-mimetyki. Działanie leków z tej grupy jest zbliżone do antagonistów wapnia. Ich podanie zmniejsza kurczliwość macicy. W terapii β-mimetykami najczęściej stosuje się: rytodrynę, fenoterol, heksoprenalinę, salbutamol oraz terbutalinę. Jednak substancje z tej grupy leków tokolitycznych, mimo opóźnienia porodu o 24-48 godzin, nie wpływają na poprawę wyników badan położniczych.
- Siarczan magnezu jest rzadko wykorzystywany w terapii tokolitycznej. Głównie ze względu na duże ryzyko wystąpienia skutków niepożądanych. Dawkowanie musi być precyzyjnie określone, gdyż zbyt duże stężenie tej substancji w organizmie może być toksyczne zarówno dla matki, jak i dziecka.
- Inhibitory cyklookygenezy. Wskazaniem do zastosowania leków z tej grupy jest możliwość porodu przedwczesnego z obecnością wielowodzia i mięśniaków macicy. Warunkiem podawania inhibitorów jest ciąża poniżej 32. tygodnia oraz niezaburzona wydolność nerek płodu.
- Antagoniści receptora oksytocynowego. Lekiem najczęściej stosowanym w tej grupie jest atosiban, obniżający aktywność skurczową macicy. Z badań przeprowadzonych przez Roberto Romero wynika, że terapia antagonistą oksytocyny może wydłużyć okres ciąży nawet do 7 dni, w grupie ciężarnych powyżej 28. tygodnia ciąży.
- Donory tlenku azotu. Nitrogliceryna, należąca do tej grupy leków, stosowana jest w przypadku pacjentek z nadciśnieniem tętniczym. Jest bezpiecznym, a przede wszystkim skutecznym tokolitykiem. Nitrogliceryna podawana przezskórnie może opóźnić poród do 48 godzin.
Wybór leku tokolitycznego powinien być poprzedzony szczegółowymi badaniami. Obowiązkiem lekarza jest ustalenie skuteczności leku oraz sposobu jego dawkowania, uwzględniając przy tym potencjalne ryzyko dla ciężarnej, jak i płodu.
Skutki uboczne terapii tokolitycznej
Jak wszystkie leki, również leki tokolityczne mogą powodować skutki uboczne. Specjaliści dzielą je ze względu na mogące wystąpić u kobiety ciężarnej oraz u płodu / noworodka. U kobiet ciężarnych, w zależności od zastosowanych tokolików, mogą wystąpić:
- hipotensja, tachykardia, uderzenie gorąca, zawroty i bóle głowy, nudności, wymioty, obrzęk płuc – antagoniści wapnia,
- bóle głowy, nudności, relaksacja przewodu pokarmowego i oskrzeli, gorączka, zaburzenia rytmu serca, duszności, zaburzenia funkcji wątroby i tarczycy, niewydolność krążenia, a nawet zgon – β-mimetyki,
- pocenie się, osłabienie mięśniowe, podwójne widzenie, porażenie mięśni oddechowych, osteoporoza, nagłe zatrzymanie krążenia – siarczan magnezu,
- refluks żołądkowo – przełykowy, bóle brzucha, krwawienie z przewodu pokarmowego, niewydolność nerek i wątroby, zaburzenia krzepnięcia krwi – inhibitory cyklooksygenazy,
- nudności, bóle głowy, reakcje alergiczne – antagoniści oksytocyny,
- hipotensja, uderzenia gorąca, wymioty, zawroty głowy – donory tlenku azotu.
Skutki uboczne terapii tokolitycznej, mogące pojawić się u płodu lub noworodka to:
- zagrażająca zamartwica wewnątrzmaciczna – antagoniści wapnia,
- hipoglikemia noworodka, przerost mięśnia sercowego, kwasica noworodków, niedrożność jelit, krwawienie wewnątrzczaszkowe – β-mimetyki,
- apatia, letarg, słaby odruch ssania, depresja oddechowa – siarczan magnezu,
- niewydolność nerek, małowodzie, nadciśnienie płucne, martwicze zapalenie jelit – inhibitory cyklooksygenazy,
- zwiększona umieralność okołoporodowa – antagoniści oksytocyny,
- hipotensja – donory tlenku azotu.
Przeciwwskazania do stosowania leków tokolitycznych
Zastosowanie jakichkolwiek leków u ciężarnych wymaga przeprowadzenia kompleksowych badań. Ich celem jest wybór odpowiedniego leku, jego dawkowania oraz sposobu podawania, uwzględniając minimalne ryzyko wystąpienia działań niepożądanych.
Podobnie jak w przypadku skutków ubocznych, tak i przeciwwskazania przyporządkowuje się do danej grupy leków:
- antagoniści wapnia – choroby serca i nerek, cukrzyca,
- β-mimetyki – choroby serca, nadciśnienie tętnicze, płucne, nadczynność tarczycy, niewydolność nerek i wątroby, jaskra, niewyrównana cukrzyca,
- siarczan magnezu – blok serca, ciężkie choroby nerek, miastenia,
- antagoniści oksytocyny – nadwrażliwość na lek,
- donory tlenku azotu – choroby układu krążenia, jaskra, łożysko przodujące, objawy zagrożenia płodu.
W przypadku inhibitorów cyklooksygenazy, przeciwwskazaniami do zastosowania terapii tokolitycznej są:
- u kobiety ciężarnej: zaburzenia krzepnięcia, choroby nerek i wątroby, choroba wrzodowa, astma oskrzelowa,
- u płodu: małowodzie, zaburzenia funkcji nerek, zakażenie wewnątrzmaciczne, podejrzenie wady serca.