Konflikt serologiczny krwi RH – kiedy występuje i jakie są jego skutki?
Jesteś w ciąży lub planujesz dziecko i zastanawiasz się, czy w Twoim przypadku może wystąpić konflikt serologiczny? Dowiedz się na czym on polega, dlaczego jest groźny i jakie są współczesne metody radzenia sobie z tym poważnym problemem.
Na czym polega konflikt serologiczny?
Zacznijmy od podstaw. U człowieka występują cztery główne grupy krwi: A, B, AB oraz 0. Podział ten zależy od tego, jakie antygeny znajdują się w otoczce erytrocytów (czerwonych krwinek) u danej osoby. Jak wiesz, funkcjonuje również podział na dwie grupy układu Rh, czyli Rh plus (Rh+) i Rh minus (Rh-). Oznacza to, że u ludzi z dodatnią grupą Rh występuje tzw. antygen dominujący D, zaś ujemne Rh oznacza brak owego antygenu. Co te informacje mają wspólnego z konfliktem serologicznym?
Otóż, konflikt serologiczny to zrealizowana niezgodność w przypadku pomiędzy Rh-ujemną matką i Rh-dodatnim płodem. W pierwszej ciąży niezgodność ta rzadko niesie zagrożenie, jednak u matki mogą powstać przeciwciała anty-D i wówczas w następnej ciąży z niezgodnością w zakresie czynnika Rh może powstać konflikt i wówczas u Rh-dodatniego płodu dojdzie do niszczenia erytrocytów przez matczyne izoprzeciwciała anty-D. Kiedy istnieje zagrożenie konfliktem serologicznym? Występuje ono wówczas, gdy kobieta z grupą Rh – zajdzie w ciążę z partnerem Rh+. Efektem niszczenia erytrocytów płodu jest jego niedokrwistość.
Lekarz poinformował Cię, że badanie krwi wykazało, iż masz grupę Rh-?
Konflikt serologiczny w ciąży,jakie grupy krwi tworzą konflikt ?
Oznacza to, że są zadatki na kłopoty na szczęście tym kłopotom można łatwo zapobiec. Odrobina wiedzy z zakresu biologii pomoże ci zrozumieć, w jaki sposób. Każda komórka ciała ma na swej powierzchni liczne antygeny, czy też struktury przypominające „antenki”. Jednym z tych antygenów jest czynnik Rh. Wszyscy dziedziczymy komórki krwi, które albo ten czynnik mają (wówczas osoba taka ma Rh+), albo też nie (mówimy wówczas o Rh-).
Jeśli kobieta ciężarna nie ma czynnika Rh (czyli ma ujemne Rh), a jej płód ma je (czyli ma dodatnie Rh), układ immunologiczny organizmu matki będzie uważać płód (oraz jego Rh dodatnie komórki krwi) za „obcy”. W ramach odpowiedzi układ kobiety wyśle więc armie antyciał do ataku na intruza. Zjawisko takie nazywamy konfliktem Rh.
Kiedy może wystąpić konflikt serologiczny
Wszystkie kobiety we wczesnym okresie ciąży przechodzą badanie na obecność czynnika Rh, zwykle podczas pierwszej wizyty. Jeśli okaże się, że przyszła matka ma czynnik Rh dodatni, a tak jest u 85% kobiet, sprawa kompatybilności staje się nieistotna, ponieważ niezależnie, czy płód będzie miał czynnik Rh+ czy Rh-, nie występują obce antygeny w komórkach krwi dziecka, które mogłyby zmobilizować układ immunologiczny matki.
Jednak kiedy matka, tak jak ty, ma czynnik Rh-, badaniom poddany zostaje również ojciec dziecka, by sprawdzić, czy ma czynnik Rh dodatni czy ujemny. Gdyby się okazało, iż twój mąż ma czynnik Rh-, wasze dziecko będzie miało taki sam (gdyż dwoje „ujemnych” rodziców nie może posiadać „dodatniego” dziecka), a to oznacza, że twój organizm nie będzie postrzegać go jako „obcego”. Gdyby jednak twój mąż miał czynnik Rh+, wówczas zaistniałoby prawdopodobieństwo, że płód odziedziczy ten czynnik po nim, w wyniku czego powstanie pomiędzy wami konflikt.
Konflikt serologiczny, a pierwsza ciąża i niezgodność krwi w ciąży
Ta niezgodność zwykle nie jest nawet zapowiedzią problemów podczas pierwszej ciąży. Kłopoty zaczynają się dopiero wtedy, gdy trochę krwi dziecka przeniknie do krwiobiegu matki podczas pierwszego porodu (lub poronienia). Wówczas organizm matki w ramach naturalnego procesu obronnego wytwarza przeciwciała wymierzone przeciwko czynnikowi Rh. Same przeciwciała są niegroźne – do czasu aż kobieta zajdzie ponownie w ciążę i będzie nosić kolejne dziecko mające czynnik Rh+.
Nowe przeciwciała mogą podczas kolejnej ciąży przeniknąć przez łożysko do krwiobiegu płodu i zaatakować jego czerwone ciałka krwi, powodując u niego nieznaczną (jeśli poziom przeciwciał matki jest niski) lub poważną (jeśli poziom ich jest wysoki) niedokrwistość. Tylko w bardzo rzadkich przypadkach takie przeciwciała powstają już przy pierwszej ciąży, a dzieje się tak, jeśli krew dziecka przejdzie przez łożysko do krwiobiegu matki.
Zapobieganie powstaniu przeciwciał Rh jest głównym sposobem ochrony płodu w przypadku wystąpienia konfliktu Rh. Większość lekarzy stosuje podwójną terapię. W 28 tygodniu ciąży ciężarnej z grupą Rh- podaje się w zastrzyku immunoglobulinę Rh, zwaną Rhogam, aby zapobiec powstaniu przeciwciał. Powtórna dawka podawana jest w ciągu 72 godzin po porodzie, jeśli badanie krwi wykaże, iż u noworodka występuje grupa Rh+. W przypadku gdy dziecko ma grupę Rh-, żadne leczenie nie jest konieczne. Rhogam podawany jest również po poronieniu, ciąży ektopowej, aborcji, biopsji kosmówki, amniopunkcji, wystąpieniu krwawienia macicznego lub urazu podczas ciąży. Zaaplikowanie odpowiedniej dawki Rhogamu w powyższych przypadkach może uprzedzić wystąpienie poważniejszych komplikacji w przebiegu przyszłej ciąży.
Gdyby kobieta z Rh- nie otrzymała Rhogamu podczas poprzedniej ciąży, a badania wykazałyby, iż w jej organizmie powstały przeciwciała zdolne zaatakować płód z grupą krwi Rh+, wówczas można poprzez kordocentezę sprawdzić grupę krwi płodu. Jeśli ma on czynnik Rh-, to wówczas i matka, i dziecko mają zgodne typy krwi i nie ma powodów do obaw czy leczenia. Gdyby jednak miało ono czynnik Rh+, zaistniałby konflikt z grupą krwi matki, toteż poziom przeciwciał w organizmie matki musiałby być pod stałą kontrolą.
W przypadku gdyby poziom ten stał się niepokojąco wysoki, zostałyby przeprowadzone badania w celu ocenienia, w jakim stanie znajduje się płód. Jeśli w jakimkolwiek momencie bezpieczeństwo płodu będzie zagrożone z powodu choroby hemolitycznej lub konfliktu Rh, konieczna może się okazać transfuzja krwi z grupą Rh-. Jeśli konflikt miał poważny charakter -co się rzadko zdarza – transfuzję przeprowadza się przed porodem. Częściej jednak można z tym zaczekać aż do narodzin i dokonać natychmiast po rozwiązaniu. W łagodnych przypadkach, gdy poziom przeciwciał jest niski, transfuzja może być zbędna. Niemniej jednak w razie konieczności lekarze będą przygotowani do jej przeprowadzenia tuż po porodzie.
Konflikt serologiczny jakie badania
Zastosowanie Rhogamu w znacznym stopniu obniżyło konieczność przeprowadzania transfuzji w przypadku, gdy podczas ciąży nastąpił konflikt Rh, do mniej niż 1 %, a w przyszłości ta ratująca życie procedura może być już tylko medycznym cudem z przeszłości.
Zobacz: Kordocenteza wyniki i wskazania
Do podobnego konfliktu może dojść z powodu innego czynnika występującego we krwi, antygenu Kella (kolejnej „antence” znajdującej się w komórkach krwi), jednak dochodzi do niego znacznie rzadziej niż do konfliktu Rh. Jeśli ojciec ma te przeciwciała, a matka nie, może to zapowiadać problemy. Podczas standardowych badań w ciąży, będących częścią pierwszego rutynowego badania krwi, sprawdza się, czy we krwi matki krążą przeciwciała anty-Kella. Jeśli zostaną one wykryte, badaniom zostaje poddana krew ojca, w celu sprawdzenia, czy jest ona Kell-dodatnia. Jeśli tak jest. dalej postępuje się jak w przypadku konfliktu Rh.
Jak wygląda profilaktyka konfliktu serologicznego?
Podobnie, jak w powyższym punkcie. Jeśli jesteś w ciąży, powinnaś dostać skierowanie na oznaczenie grupy krwi i przeciwciał nieregularnych wobec krwinek czerwonych. W przypadku, kiedy pacjentka jest Rh ujemna, a ojciec dziecka Rh dodatni konieczne będzie przeprowadzanie testu Coombsa w każdym kolejnym trymestrze ciąży i śródciążowa profilaktyka konfliktu serologicznego przez podanie w 28 tygodniu ciąży gotowych przeciwciał anty-D, które będą w stanie zneutralizować ewentualny przeciek krwinek płodowych Rh-dodatnich do krwiobiegu matki.
Choć może się wydawać, że konfliktu serologicznego należy się bać, bądź dobrej myśli. Obecnie możliwe są nowoczesne sposoby badań, diagnostyki oraz możliwość transfuzji dopłodowych. Monitorowanie stanu płodu od wczesnych tygodni ciąży daje naprawdę spore szanse na donoszenie jej i urodzenie zdrowego dziecka.
Zobacz także:
Morfologia krwi i normy u niemowlaka – co kryją skróty i wyniki badań krwi
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.