Cytomegalia w ciąży – wirus CMV – jak można się zarazić i co robić ?

Większość dorosłych cytomegalię ma już za sobą. Jeżeli do infekcji dojdzie w ciąży, zwłaszcza we wczesnej fazie, może się to wiązać z niebezpieczeństwem dla dziecka i prowadzi często do powstania wad rozwojowych i upośledzeń.

Cytomegalia jak można się zarazić?

Do zarażenia cytomegalią dochodzi drogą kropelkową bądź przez kontakt z płynami ustrojowymi, takimi jak ślina, łzy, mocz bądź wydzielina z narządów płciowych. Choroba rozprzestrzenia się najczęściej wśród dzieci.

• Od bezpośredniego kontaktu ze śliną lub moczem, zwłaszcza niemowląt i małych dzieci
• Poprzez pocałunek, kontakt seksualny
• Od mleka matki karmiąc karmiąc dziecko,
• Poprzez przeszczepione narządy i transfuzje krwi

Raz przebyta infekcja nie chroni jednak przed ponownym zachorowaniem, tak jak w przypadku innych chorób zakaźnych wieku dziecięcego. Pierwsze zachorowanie jest jednak dużo groźniejsze dla dziecka niż powtórna infekcja.

Z uwagi na bezobjawowy przebieg choroby lub występowanie niecharakterystycznych objawów rozpoznanie potwierdza dopiero wykonanie badania krwi w kierunku przeciwciał klasy IgM i IgG.

Najważniejsze zalecenie dla kobiet z ujemnymi przeciwciałami przeciwko cytomegalii w ciąży – IgM i IgG to przestrzeganie podstawowych zasad higieny, przede wszystkim częste mycie rąk.

Kobiety ciężarne powinny unikać całowania małych dzieci i picia z tej samej szklanki, co inna osoba. Ryzyko stwarzają również niezabezpieczone prezerwatywą kontakty seksualne z partnerem, jeżeli nie ma pewności, czy nie jest nosicielem wirusa.

Zagrożenia spowodowane wirusem cmv w ciąży

Cytomegalia w liczbach: 1-2% kobiet w ciąży choruje na cytomegalię po raz pierwszy, 10-20% nosicielek choruje na cytomegalię w ciąży w efekcie reaktywacji wirusa. 0,3% wszystkich noworodków przychodzi na świat z upośledzeniem spowodowanym infekcją matki. U kolejnych 0,3% skutki przebytej przez matkę w czasie ciąży cytomegalii mogą ujawnić się dopiero później.

Szczególne niebezpieczeństwo przy pierwszej infekcji: szczególnie niebezpieczne jest zachorowanie na cytomegalię w czasie ciąży po raz pierwszy. Wtedy bowiem wirus cytomegalii w ciąży może przedostać się przez łożysko do organizmu płodu, gdyż matka nie posiada przeciwciał chroniących przed wirusem. Prawdopodobieństwo przeniesienia infekcji na dziecko wynosi około 40%. Jeżeli jest to ponowna infekcja, to ryzyko przeniesienia na dziecko jest niewielkie, gdyż nabyta przez kobietę odporność na tę chorobę niszczy wirusa, zanim zdąży on dotrzeć do łożyska.

Infekcja we wczesnym stadium: jeżeli do zachorowania dojdzie w pierwszych dwóch trymestrach ciąży, to istnieje ryzyko poronienia bądź poważnego uszkodzenia organów wewnętrznych dziecka. Wady rozwojowe mogą dotyczyć mózgu i centralnego układu nerwowego, zmysłu słuchu, nerek, wątroby czy serca.
Infekcja bezobjawowa: Cytomegalia przebiega często bez widocznych objawów. Nierzadko jest ona zatem w czasie ciąży niezauważona, co może mieć niebezpieczne skutki dla dziecka.

Objawy u dziecka po porodzie: występują tylko u 10% zarażonych dzieci. 15-30% dzieci, u których widoczne są symptomy zachorowania na cytomegalię umiera w pierwszych tygodniach po porodzie w konsekwencji poważnych wad rozwojowych narządów wewnętrznych. U 90% zarażonych dzieci nie ma jednak widocznych objawów infekcji, u większości z nich nie występują także późniejsze powikłania.

Zarażenie po porodzie: Do zarażenia może dojść także po porodzie, na przykład przez kontakt z mlekiem matki bądź drogą kropelkową. Jeżeli po porodzie konieczna jest transfuzja krwi, dziecko może zarazić się cytomegalią również na tej drodze. Infekcję można stwierdzić za pomocą badań u dziecka. Przy późniejszym zarażeniu choroba i jej niebezpieczne powikłania najczęściej nie występują, nie można ich jednak wykluczyć.

Jak interpretować wyniki badań cytomegalii dodatni w ciąży

Oba przeciwciała IgM i IgG ujemne – organizm nie miał kontaktu z wirusem, co dla kobiet ciężarnych stanowi potencjalne ryzyko zachorowania w trakcie trwania ciąży;
Przeciwciało IgM dodatnie, a IgG ujemne – właśnie nabyta infekcja;
Oba przeciwciała IgM i IgG dodatnie – organizm jest zakażony wirusem i walczy z infekcją;
Przeciwciało JgM ujemne, zaś IgG dodatnie – cytomegalia została przechorowana w przeszłości a organizm nabył odporność.

Każda kobieta planująca ciążę powinna oznaczyć przeciwciała przeciwko cytomegalii klasy IgM i IgG, aby wiedzieć czy jest nosicielem wirusa, czy nie miała z nim kontaktu. W przypadku ujemnych przeciwciał badania należy powtórzyć na początku ciąży, a następnie co 4-6 tygodni. Badanie trzeba wykonać ponownie w trzecim trymestrze ciąży, a także w chwili pojawienia się objawów infekcji lub podejrzenia wady u płodu.

Cmv badanie w ciąży możliwości, jakie daje diagnostyka prenatalna

• Kobiety w ciąży, które nie mają przeciwciał chroniących przed wirusem cytomegalii powinny koniecznie zapobiegać zarażeniu i unikać stosunków płciowych bez zabezpieczenia, jak i pocałunków. Powinno się również unikać kontaktów z płynami ustrojowymi dzieci. Szczególnie zagrożone są tu grupy zawodowe, w których kontakt z dziećmi jest szczególnie intensywny (na przykład przedszkolanki i nauczycielki).
• Jak dotąd nie wynaleziono szczepionki chroniącej przed cytomegalią.
• W ramach badań kontrolnych może zostać przeprowadzony test na obecność przeciwciał chroniących przed zachorowaniem na cytomegalię w ciąży.
• Podczas badania USG mogą zostać wykryte u dziecka ewentualne nieprawidłowości, jak na przykład zwapnienie mózgu.
• W celu dokładniejszego zdiagnozowania ewentualnych nieprawidłowości może zostać wykonane badanie wód płodowych, biopsja kosmówki czy punkcja pępowiny.

Możliwości leczenia matki i dziecka

• Leczenie kobiety w ciąży: cytomegalia nie podlega leczeniu i nie da się jej także w stu procentach zapobiec. Jeżeli u kobiety ciężarnej stwierdzona zostanie infekcja, mogą zostać podane przeciwciała, które ewentualnie zapobiegną rozwojowi choroby. Nie jest jednak naukowo potwierdzone, czy w ten sposób możliwe jest także uniknięcie wystąpienia wad rozwojowych u dziecka.
• Leczenie dziecka: leczenie w okresie prenatalnym jest niemożliwe. Po porodzie można jednak spróbować zahamować rozwój choroby z pomocą transfuzji krwi, terapii antywirusowej. Pomocna może być także hiperimmunoglobulina. Nie wiadomo jednak, czy w ten sposób uda się zapobiec wystąpieniu długofalowych powikłań.

Cytomegalia w ciąży – jakie niebezpieczeństwo dla płodu?

Zachorowanie na cytomegalię w ciąży wiąże się z poważnymi konsekwencjami do płodu. Istotne jest jednak, w którym trymestrze dochodzi do infekcji. Zakażenie w pierwszym trymestrze jest najbardziej niebezpieczne i najczęściej prowadzi do poronienia.

Jeżeli ciąża przetrwa, istnieje duże ryzyko powstania wad u dziecka, głównie w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. W drugim i trzecim trymestrze cytomegalia może doprowadzić do przedwczesnego porodu. W tym czasie istnieje również ryzyko powstania wad płodu, gdyż wirus atakuje niedojrzałe komórki.

Niektóre konsekwencje infekcji wewnątrzmacicznej mogą ujawnić się po narodzinach dziecka w postaci:

• zapalenia płuc,
• poważnej żółtaczki,
• napadów padaczki czy ujawniających się w wieku szkolnym trudności w nauce.

Zuzanna Nowakowska

Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.