Typowe cechy wcześniaków – jakie są i jak wpływają na ich dalsze życie?
Wcześniak to maleńki człowiek, który z różnych przyczyn przyszedł na świat zbyt wcześnie. Mianem tym określa się noworodki urodzone między 26. a 37. tygodniem ciąży, natomiast skrajne wcześniaki to maleństwa urodzone przed ukończeniem 25. tygodnia ciąży.
Jak wygląda wcześniak?
Wszystko zależy od tego, w którym tygodniu ciąży maleństwo przyszło na świat. Prawidłowa ciąża trwa od 38 do 42 tygodni, a okres ten potrzebny jest do prawidłowego rozwoju płodu w łonie matki. Skrócenie tego okresu wiąże się z tym, że maleństwo przychodzi na świat nie w pełni rozwinięte – wymaga specjalistycznej aparatury, czujników, rurek i intensywnej opieki na wielu płaszczyznach. Od rodziców natomiast wymaga cierpliwości, wytrwałości i wiary w to, że ich maleństwo sobie poradzi.
CECHY CHARAKTERYSTYCZNE WCZEŚNIAKÓW – JAKIE SĄ?
- waga poniżej 2500 g – rozbieżność wagowa w przypadku wcześniaków jest olbrzymia i waha się od 500 do 2500 g. W porównaniu z dziećmi urodzonymi o czasie wcześniaki są dużo mniejsze i lżejsze.
- skóra prawie przezroczysta, cienka, pokryta meszkiem płodowym (lanugo), przez skórę prześwitują naczynia krwionośne
- twarzyczka mała, pomarszczona (tzw. starcza) – przypomina buzię starego człowieka
- nieproporcjonalna budowa ciała – duża główka w stosunku do reszty ciała, małe i chude rączki i nóżki, długi tułów
- mniejsza ilość tkanki podskórnej
- narządy płciowe nie są w pełni wykształcone – u dziewczynek: srom ziejący, wargi sromowe większe nie okrywają mniejszych, u chłopców: brak jąder w worku mosznowym
- miękkie paznokietki
- pępek blisko spojenia łonowego
- brak odporności na infekcje – skłonność do zakażeń
- znacznie mniejsze możliwości adaptacyjne w porównaniu z noworodkami donoszonymi
- mniejsze napięcie mięśniowe
- słabo wykształcona koordynacja ssania i połykania
- skłonność do zachłystywania i wymiotów podczas karmienia
- mała ruchliwość
- senność – wcześniaki prawie całe dnie i noce przesypiają
- niedojrzałość nerwowa
- niedojrzałość oddechowa – skłonność do niedodmy i bezdechów
- podatność na przegrzanie i wyziębianie
- niedojrzałość pokarmowa
- upośledzenie termoregulacji
- skłonność do niedokrwistości i krzywicy
Każdy dodatkowy tydzień ciąży zwiększa szanse przeżycia wcześniaka
Im dłużej będzie trwała ciąża, tym maleństwo będzie miało większe szanse na przeżycie i prawidłowy rozwój. Wymienione powyżej cechy i natężenie ich wystąpienia zależą od wielu czynników – głównie jednak od wieku płodu w momencie zakończenia ciąży. Współczesna medycyna potrafi utrzymać przy życiu nawet maleństwa urodzone w 22. tygodniu ciąży, jednak szanse na przeżycie mają głównie dzieci urodzone po 24. tygodniu ciąży.
Im młodszy wcześniak, tym większe prawdopodobieństwo niepowodzenia – noworodki przedwcześnie urodzone są maleńkie, niedojrzałe, borykają się z problemami i konsekwencjami niedotlenienia, a do tego niektóre z nich obarczone są wadami wrodzonymi.
Maluchy takie wymagają specjalistycznego nadzoru wykwalifikowanej kadry medycznej. Umieszczane są więc na Oddziale Intensywnej Opieki Neonatologicznej, wyposażonym w specjalistyczny sprzęt ratujący ich życie.
Wcześniak urodzony w 33-37 tygodniu ciąży
Wcześniaki urodzone między 33. a 35. tygodniem ciąży z reguły nie mają większych problemów zdrowotnych, wymagają co prawda szczególnej opieki i wnikliwej obserwacji, ale mogą przebywać na zwykłym oddziale neonatologicznym, czyli tam, gdzie przebywają wszystkie noworodki donoszone. W najlepszej sytuacji znajdują się wcześniaki urodzone między 35. a 37. tygodniem ciąży – zazwyczaj wymagają tylko kilkudniowego pobytu w inkubatorze i obserwacji lekarskiej – po czym, jeśli lekarze nie stwierdzą żadnych nieprawidłowości, mogą opuścić szpital.
Wcześniaki nie są wystarczająco przygotowane do życia poza łonem matki, dlatego natychmiast po urodzeniu umieszczane są w inkubatorze, gdzie panuje stała temperatura i odpowiednia wilgotność powietrza. Niektóre maluchy rodzą się z wadami układu oddechowego i krążeniowego, wymagają więc monitorowania pracy serca, płuc, nerek, a niekiedy także podłączenia do respiratora – urządzenia wspomagającego oddychanie. Ważne jest, aby organizm maluszka był prawidłowo dotleniony, gdyż konsekwencjami niedotlenienia mogą być:
- nieprawidłowy rozwój psychoruchowy,
- dziecięce porażenie mózgowe,
- wodogłowie pokrwotoczne,
- uszkodzenie wzroku i słuchu,
- zaburzenia emocjonalne – nadaktywność i zaburzenia koncentracji.
Kiedy wcześniak może opuścić szpital ?
O tym, kiedy nasze maleństwo będzie mogło opuścić szpital, zawsze decyduje lekarz prowadzący. Najpierw jednak noworodek musi spełnić pewne kryteria:
- musi samodzielnie oddychać
- musi samodzielnie ssać
- jego waga musi przekroczyć 2 kg
Wypis wcześniaka ze szpitala może nastąpić po kilku dniach lub po kilku miesiącach. Wszystko zależy od jego stanu zdrowia i postępów w leczeniu. Wiadomo, że wcześniaki urodzone w 24. tygodniu ciąży wymagają dłuższego leczenia i spędzą w szpitalu znacznie więcej czasu niż te, które przyszły na świat miesiąc za szybko.
Rodzice przedwcześnie urodzonych dzieci czekają na moment wyjścia ze szpitala jak na najpiękniejszy dzień w ich życiu. Jednak oprócz nieopisanej radości, wyjście ze szpitala budzi w nich także lęk i paniczny strach. Mieszane uczucia pojawiają się głównie dlatego, iż rodzice nagle zdają sobie sprawę z tego, że od tej chwili sami muszą decydować o swoim dziecku i właśnie na nich spada cała odpowiedzialność za pielęgnację niemowlaka i opiekę nad maluszkiem. Obawy te są w pełni uzasadnione, bo opieka nad wcześniakiem to dla początkujących rodziców nie lada wyzwanie. Ale spokojnie – z dnia na dzień będzie coraz lepiej
Przy wypisie rodzice otrzymają dokładne informacje, dotyczące opieki nad ich dzieckiem. Zostaną poinformowani, jak mają się nim zajmować i na co zwracać uwagę. Dowiedzą się, jakie badania diagnostyczne i wizyty kontrolne muszą odbyć (m.in. wizyta w poradni dla wcześniaków, u neurologa, u fizjoterapeuty). Opieka nad wcześniakiem wymaga cierpliwości, wytrwałości i ostrożności, ale także zaznajomienia się z kilkoma istotnymi zasadami.
Zasady dotyczące opieki nad wcześniakami po wyjściu ze szpitala:
- Wcześniaki zazwyczaj śpią dużo więcej niż noworodki donoszone – są znacznie słabsze i trudniej im sprostać bodźcom z zewnątrz. Są jednak i takie, które są bardziej nerwowe, nadwrażliwe i niespokojne, przez co śpią mniej.
- Nie funduj maluszkowi dodatkowej porcji stresu i ryzyka infekcji w postaci odwiedzających gości. Najważniejszy jest zdrowy rozsądek, więc zrezygnuj z tłumów gości i przełóż to na późniejszy okres. Absolutnie nie wpuszczaj gości z katarem czy kaszlem – mogłoby bardzo zaszkodzić maluszkowi!
- Nie ma żadnych przeciwwskazań, by odwlekać w czasie spacery. O ile pogoda na to pozwala, możesz wyjść z wcześniakiem na spacer, tak samo jak z noworodkiem donoszonym.
- Unikaj dużych skupisk ludzi.
- Noś i układaj maluszka na różne sposoby – nie bierz go tylko na jedną rękę i nie układaj tylko na wznak, ponieważ dzieci przedwcześnie urodzone narażone są na występowanie zjawiska asymetrii ciała. Kładąc i nosząc maluszka na różne sposoby, przeciwdziałasz temu. (Uwaga! Jeśli fizjoterapeuta zaleca wspomaganie tylko jednej strony, np. z powodu już występującej asymetrii, to bezwzględnie musimy tego przestrzegać!)
- Zawsze myj ręce po wyjściu z toalety, po powrocie do domu, po kontakcie ze zwierzętami, po czyszczeniu nosa i krojeniu mięsa.
- Utrzymuj nieco wyższą temperaturę w mieszkaniu niż zalecaną w przypadku noworodków donoszonych – ok. 21-23°C.
- Przez kilka pierwszych dni owijaj maluszka w rożek lub kocyk – dzięki temu będzie czuł się bezpieczniej i pewniej.
- Nie wykonuj przy maluszku gwałtownych ruchów, nigdy nie podnoś go znienacka i zawsze przytrzymuj jego główkę.
- Nie noś maluszka tyłem do siebie – unikniesz w ten sposób nadmiernego napięcia i odginania ciała.
- Podczas przewijania nie unoś pupy maluszka do góry, tylko odwróć ją w celu wytarcia chusteczkami i wsunięcia świeżej pieluszki.
- Nie pal papierosów i nie pozwalaj nikomu palić w obecności maleństwa – może to spowodować trudności w oddychaniu, spowolnić jego rozwój lub osłabić odporność!
Ciężkie chwile, które przeżywają rodzice wcześniaków sprawiają, że więź między nimi jest wyjątkowa, a przywiązanie jednych do drugich niesłychane. Doceniają oni każdą chwilę, która została im dana inaczej niż pozostali rodzice. Dostrzegają znacznie więcej, cieszą się każdą drobnostką, każdym osiągnięciem i choćby najmniejszym postępem. Kochają dziecko nie za to jakie jest, ale za to, że w ogóle jest! Otaczając dziecko troską i miłością, umożliwiają mu dalszy rozwój w spokojnej atmosferze i poczuciu bezpieczeństwa. A większość wcześniaków przezwycięża początkowe trudności i rozwija się prawidłowo.
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.